ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΚΟΥΡΔΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ - ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

(αναδημοσίεση από https://heraklion.cooperativas.gr/el/content/coops-kurdish-movement-emancipation-tool-women)

Η FairCoop είναι ανέκαθεν κοντά στον αγώνα των Κούρδων για ανεξαρτησία και το πρόγραμμα για τη δημοκρατική αυτονομία που βρίσκεται στον πολιτικό πυρήνα των επιδιώξεών της. Έχοντας ήδη στενή σχέση με αρκετούς Κούρδους αγωνιστές και οργανώσεις, όπως και με συντρόφους από την Ευρώπη που έχουν εγκατασταθεί στις εκεί περιοχές, εντείνει τις προσπάθειές της για δημιουργία Τοπικών Κόμβων στο Κουρδιστάν. Προς το παρόν υπάρχουν δύο ενεργοί, στις περιοχές Bakur και Başûr (βόρειο και νότιο Κουρδιστάν αντίστοιχα), ενώ ένας τρίτος στη Rojava είναι υπό διαμόρφωση (δείτε το χάρτη με όλους τους τοπικούς κόμβους παγκοσμίως).

Στα πλαίσια αυτά η FairCoop σε συνεργασία με τον Τοπικό Κόμβο του Bakur επέλεξε να ενισχύσει το γυναικείο συνεταιριστικό κίνημα της περιοχής που αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη διαδικασία χειραφέτησης των γυναικών σε προσωπικό, κοινωνικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. Αγορασε και έφερε στην Ευρώπη μια μεγάλη ποσότητα χειροποίητων γυναικείων ενδυμάτων τα οποία και διαθέτει σε όλους όσους ενδιαφέρονται μέσω των υπόλοιπων Τοπικών Κόμβων της στην Ευρώπη. Συνολικά η παραγγελία αυτή απέφερε 5.000€ στο συνεταιρισμό EkoJin και επιπλέον 500€ δωρεά στον οργανισμό Heyva Sor (Ερυθρά Ημισέληνο του Κουρδιστάν) που βοηθάει τους εκτοπισμένους Κούρδους.

Ο Τοπικός Κόμβος της FairCoop στο Ηράκλειο και ο αντίστοιχος Ολοκληρωμένος Συνεταιρισμός στήρηξαν ενεργά αυτή την προσπάθεια διαθέτοντας περισσότερα από 40 κομμάτια γυναικείων ενδυμάτων στην πόλη μας, σε αλληλέγγυες/ους που με τον τρόπο αυτό συμμετείχαν στον αγώνα χειραφέτησης των γυναικών στο Κουρδιστάν.

Παρακάτω παραθέτουμε ένα πολύ ενδιαφέρον σχετικό άρθρο, με μαρτυρίες γυαναικών που αγωνίζονται μέσω τέτοιων Κουρδικών συνεταιρισμών και ένα βίντεο από το συνεταιρισμό EkoJin που δημιουργεί τα όμορφα αυτά παραδοσιακά σχέδια και ρούχα.

Δύο Μαρτυρίες.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε αρχικά από τη Loez στον περιοδικό Kedistan, στις 8 Νοεμβρίου 2017.

Μετά την υιοθέτηση του παραδείγματος του δημοκρατικού συνομοσπονδισμού από το PKK το 2005 ως συνέχεια της πολιτικής εξέλιξης που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990, το νόμιμο κουρδικό κίνημα του Βόρειου Κουρδιστάν (Τουρκία) ξεκίνησε μια διαδικασία αυτονομίας από το τουρκικό κράτος. Τα νόμιμα κουρδικά κόμματα προσπάθησαν κυρίως να οργανώσουν οργανωτικές δομές παράλληλες με εκείνες του κράτους. Τα πρώτα συμβούλια γειτονιάς δημιουργήθηκαν εκείνη την εποχή, επιφορτισμένα - μεταξύ άλλων - με την επίλυση συγκρούσεων εκτός του τουρκικού δικαστικού συστήματος. Το 2007 ιδρύθηκε το DTK (Demokratik Toplum Kongresι, Δημοκρατικό Κοινωνικό Συνέδριο) ως ένα είδος (πρωτο)κοινοβουλίου, που συγκεντρώνει όλες τις πολιτικές και συνεταιριστικές πρωτοβουλίες του Βόρειου Κουρδιστάν. Μετά το 2015, η κρατική καταστολή απευθύνθηκε συγκεκριμένα στο DTK.

Οι συνεταιρισμοί αποτελούν εργαλεία για μια δημοκρατική οικονομία

Οι συνεταιριστικές δομές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία αυτονόμηση. Οι συνεταιρισμοί εδραιώθηκαν στην Τουρκία από το 1860, ενώ σήμερα αριθμούν περίπου 84.000 σε 25 διαφορετικούς τομείς. Η ίδια η δομή δεν είναι καινοτομία. Αυτό που είναι καινοτόμο είναι το πώς το κουρδικό κίνημα έχει επαναπροσδιορίσει το αρχικό μοντέλο για τη δημιουργία μιας «δημοκρατικής οικονομίας», όπως καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη διάσκεψη του DTK που οργανώθηκε στο Van το 2014 (για μια σύνοψη των πρακτικών δείτε στα αγγλικά αυτό το άρθρο https://www.researchgate.net/publication/291375149_Democratic_Economy_Conference_An_Introductory_Note). Το οικονομικό ζήτημα είναι ουσιώδες στη διαδικασία αυτονόμησης, καθώς το τουρκικό κράτος προχώρησε εθελοντικά σε μια διαφορετική και αναπτυσσόμενη πολιτική στις κουρδικές περιφέρειες, στις οποίες υπάρχουν ελάχιστες βιομηχανίες και τα όποια (αυτο)κυβερνούμενα χωριά επωφελούνται από την ανακατασκευή των υφιστάμενων υποδομών. Το Κουρδικό κίνημα γυναικών (KJA, μετέπειτα TJA αφού απαγορεύτηκε από το τουρκικό κράτος το 2016) ειδικότερα, είδε στο συνεταιριστικό κίνημα όχι μόνο ένα εργαλείο για την οικονομική χειραφέτηση των γυναικών, των οποίων η οικιακή εργασία δεν αναγνωρίζεται, αλλά και ένα τρόπο δημιουργίας χώρου για κοινωνικές ανταλλαγές, εκπαίδευση και πολιτική συνειδητοποίηση, επιτρέποντας τη διαφυγή από την πίεση μιας εξαιρετικά πατριαρχικής και συντηρητικής κοινωνίας.

Μέχρι το 2015 οι αγροτικοί συνεταιρισμοί στην περιοχή του Van ήταν οι πιο ανεπτυγμένοι και έγιναν κέντρα πειραματισμού για τη νέα αυτή οικονομία, όπως ήταν και η περίπτωση της κλωστοϋφαντουργίας στο Amed (Ντιγιαρμπακίρ). Υπάρχουν αρκετοί γυναικείοι συνεταιρισμοί στις κουρδικές περιοχές, όπως στο Urfa, Mardin, Mersin και αλλού. Αρκετές έχουν συνδεθεί με την επωνυμία "Ekojin" για τη συλλογική διανομή της παραγωγής τους. Μια πειραματική συνεταιριστική μπουτίκ, η Medya Market, δημιουργήθηκε επίσης στο Van και λειτουργεί τα τελευταία δύο χρόνια. Το 60% των πωλήσεών του προέρχεται από την τοπική παραγωγή, ενώ οι μισθοί κατανέμονται ισομερώς και το περιθώριο κέρδους καλύπτει μόνο το λειτουργικό κόστος.

Παρά την ιδιαίτερα σκληρή καταστολή μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 και την απομάκρυνση των δημοτικών συμβουλίων του HDP (Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα των οποίων οι ηγέτες Figen Yüksekdağ και Selahattin Demirtaş φυλακίστηκαν τον Νοέμβριο του 2016) που υποστήριζαν τα συνεργατικά σχέδια των κουρδικών οργανώσεων, καθώς και τις πολυάριθμες συλλήψεις άλλων πολιτικών στελεχών, τα γυναικεία συνδικάτα κατάφεραν να επιβιώσουν. Ορισμένα, όπως αυτό στο Van, αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις δραστηριότητές τους εντελώς, αλλά τα περισσότερα όπως στο Amed ή στο Urfa αρνούνται να εγκαταλείψουν. Για τον Sevim, τον ενεργό οργανωτικό ηγέτη των συντρόφων στο Amed, η καταστολή δεν είναι κάτι καινούριο.

- «Στο Κουρδιστάν βιώναμε αυτή την καταστολή ήδη πριν την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, αλλά τώρα πλέον έχει νομιμοποιηθεί. Ολόκληρη η οργάνωσή μας έχει αλλάξει, έχουν υπάρξει συλλήψεις και καθημερινές επιδρομές. Προσπάθησαν να μας εμποδίσουν να δουλέψουμε και να σταματήσουν τις εμπορικές μας συναλλαγές. Αλλά δεν έχει σημασία, γιατί αν 5 φύγουν, 10 επιστρέφουν. Μας καθυστερούν, αλλά αντί να πετύχουμε σε ένα χρόνο, θα το κάνουμε σε τρία.

Συλλογική εργασιακή χειραφέτηση χωρίς αφεντικά

Ο κλωστοϋφαντουργικός συνεταιρισμός του Amed είναι εγκατεστημένος σε αστικό περιβάλλον, αλλά οι γυναίκες που εργάζονται εκεί έρχονται συχνά από αγροτικές περιοχές, μετά την αυτοεξορία που επήλθε στις διάφορες περιόδους σύγκρουσης τη δεκαετία του '90 και πάλι το 2015-2016. Η αστική του βάση ωστόσο ενισχύει τη διανομή των προϊόντων, λόγω της εγγύτητας με τους αγοραστές και τη μεγαλύτερη κοινωνική ποικιλομορφία απ' ότι στην ύπαιθρο. Μόνο έξι γυναίκες εργάζονταν εκεί τον Μάρτιο του 2017. Το εργαστήριο έπρεπε να μετακινηθεί σε ένα άγνωστο υπόγειο, σε μια γειτονιά του Amed, για να προστατευθεί από πιθανή κρατική επίθεση. Ο χώρος είναι μικρός, χωρίς παράθυρα και για να φτάσετε στους σταθμούς εργασίας θα πρέπει να περάσετε ανάμεσα από τα πολύχρωμα ρούχα που κρέμονται από την οροφή, φωτισμένα έντονα από λάμπες νέον.

Η Vahide, μια μοδίστρα, περιγράφει: «Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε το 2007. Είναι ενεργός εδώ και 10 χρόνια, ενώ εγώ εργάζομαι εδώ για 5. Μεγαλώνουμε προοδευτικά, αλλά υπήρξε μια παύση μετά τις πρόσφατες εξελίξεις και τις πολιτικές συνθήκες».

Εξηγεί τη λειτουργία: «Ξεκινήσαμε απλά έχοντας μία ραπτομηχανή, μετά αγοράσαμε την επόμενη και κάπως έτσι αυξάνουμε τον αριθμό των μηχανών και των εργαζομένων, διευρύνοντας το συνεταιρισμό μας. Τις αγοράζουμε με τη βοήθεια του Γυναικείου Κινήματος και δεν θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε χωρίς αυτόν. Ένας φίλος φροντίζει τα βιβλία και τους μηνιαίους λογαριασμούς υπολογίζοντας μηνιαίως το κόστος και το εισόδημά μας. Δε δουλεύουμε με σταθερό μισθό αλλά ποικίλλει κάθε μήνα. Συνήθως, το ωράριό μας είναι από 9 π.μ. έως 5 μ.μ. αλλά δε φεύγουμε στις 5 ποτέ παρά μόνο όταν τελειώσουμε. Δεν υπάρχει αφεντικό και καμία δεν είναι περισσότερο υπεύθυνη από τις υπόλοιπες. Αν κάποια δε μπορεί να έρθει, μια άλλη φίλη παίρνει τη θέση της.»

Για μία άλλο εργαζόμενη, η απουσία ιεραρχίας αλλάζει ολόκληρη τη σχέση εργασίας:
«Έχω δουλέψει για προϊστάμενους πριν, όπου υπήρχε μια ιεραρχία. Αυτό που πραγματικά μου αρέσει εδώ είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει και τώρα ξέρω πώς να δουλεύω χωρίς προϊστάμενο. Πριν υπήρχαν πάντοτε ανώτεροι και οι εργάτριες στο κάτω μέρος· ήταν ένα κοινωνικό ζήτημα, αλλά εδώ όλοι είναι ίσοι. Δεν κερδίζουμε απαραίτητα πολλά χρήματα, αλλά δεν έχει σημασία· δουλεύουμε μαζί και δεν επιδιώκουμε αποκλειστικά το κέρδος.»

Μια εργαζόμενη από το συνεταιρισμό μανιταριών που άνοιξε το Μάρτιο στο Amed, αλλά έκλεισε από τότε, προσθέτει:
«Παράγουμε καλά, φρέσκα, βιολογικά προϊόντα. Δεν χρησιμοποιούμε λιπάσματα, όλα γίνονται οικολογικά. Πουλάμε στα παντοπωλεία ή απ' ευθείας στον κόσμο. Αυτό που θέλουμε είναι να ξεφορτωθούμε τους μεσάζοντες επειδή εκείνοι επωφελούνται τα μεγαλύτερα κέρδη. Απ' ευθείας από τον παραγωγό στον καταναλωτή, αυτός είναι ο στόχος μας. Η σχέση με τη γειτονιά είναι σημαντική προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν δουλεύουμε κάπου αλλού. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια άλλη κουλτούρα στα συνδικάτα μας, μια άλλη νοοτροπία. Οι συνεταιρισμοί δεν είναι απλώς ένας τρόπος να περάσουμε το χρόνο μας ή να εργαστούμε όταν μας βολεύει.»

Για τη Vahide, όπως και για τους άλλους εργαζόμενους, η εργασία σε ένα συνεταιρισμό έχει αλλάξει τον τρόπο ζωής της και τη θέση της τόσο στο σπίτι όσο και στην κοινωνία.
«Δεν δούλευα κάπου πριν από το συνεταιρισμό. Μια φίλη μου το πρότεινε καθώς μου αρέσουν τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Είχα παρακολουθήσει ένα μάθημα πριν από οκτώ μήνες αλλά έμαθα κι από μόνη μου λίγο. Πριν, ήμουν πάντα στο σπίτι, ενώ τώρα που εργάζομαι αισθάνομαι πολύ καλύτερα».

«Παντρεμένη ή μόνη δεν έχει καμία διαφορά», προσθέτει μια άλλη εργαζόμενη. «Δεν υπάρχει θέμα ευθυνών, περισσότερων ή λιγότερων εργασιών· εδώ όλοι είναι απασχολημένοι. Οι κούρδισες γυναίκες είχαν πάντα πολλές ευθύνες. Το σπίτι από μόνο του έχει πολλή δουλειά, είναι αλήθεια. Κάνουμε τις περισσότερες οικιακές εργασίες τη νύχτα, ετοιμάζοντας φαγητό κ.λπ. Ο σύζυγός μου δεν είναι ενάντια στο γεγονός ότι δουλεύω, ούτε λέει ότι πρέπει να το κάνω· είναι απόφασή μου. Έχω δύο παιδιά, αλλά καταφέρνω να κάνω τα πάντα. Του λέω ότι πηγαίνω στο συνεταιρισμό και δε λέει τίποτα. Βρίσκομαι εδώ για δύο χρόνια και πριν από αυτό δεν έκανα τίποτα, είχα βαρεθεί.»

Το κλείσιμο της μπουτίκ Ekojin δεν έχει σταματήσει το γυναικείο κίνημα.

«Δεν έχουμε πια μπουτίκ, αλλά πουλάμε τα ρούχα μας από στόμα σε στόμα και οι άνθρωποι που μας γνωρίζουν μας καλούν. Η μπουτίκ είναι σημαντική για την προβολή, αυτό είναι αλήθεια, αλλά δεν έχει σημασία... θα ανοίξουμε άλλη. Δεν φοβόμαστε τίποτα,γιατί ξέρουμε ποιο είναι το σωστό, Jin, Jiyan, Azadi!», αναφωνεί η Sevim. (Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία: το σύνθημα του κινήματος του κουρδικού κινήματος γυναικών). «Ξεπερνάμε τα στερεότυπα. Στην ιστορία τα πάντα άρχισαν από τις γυναίκες. Προσπαθούν να μας κλειδώσουν στο σπίτι επειδή γνωρίζουν ότι οι γυναίκες μπορούν να κάνουν αυτό που βάζουν στο μυαλό τους. Ποτέ δε θα υποκύψουμε. Θέλαμε μια κοινωνική ζωή και οικονομία, αναλύσαμε το συναιτεριστικό μοντέλο στον κόσμο και στην Τουρκία συγκεντρόνωντας πληροφορίες. Κάναμε λάθη, αλλά μάθαμε πολλά. Μοιραστήκαμε τις εμπειρίες μας με άλλες γυναίκες που θέλουν να δημιουργήσουν αντίστοιχα εγχειρήματα. Για παράδειγμα, υπάρχει ένας συνεταιρισμός γάλακτος, ο Tire Sut kooperatif, όπου όταν είναι η ώρα της πληρωμής οι γυναίκες καλούν τους συζύγους τους. Εμείς δεν το κάνουμε αυτό. Δε δίνουμε το μισθό στους άνδρες· αυτός που εργάζεται πρέπει να παίρνει και τα χρήματα. Είμαστε ένας μικρός συνεταιρισμός για την ώρα αλλά έχουμε μεγάλα όνειρα.»

Αυτές τις μέρες, η κλωστοϋφαντουργία προσπαθεί να αναπτυχθεί δημιουργώντας διεθνείς επαφές για τη διανομή της παραγωγής της.
«Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε μόνο τις διαδικασίες παραγωγής και πώλησης», καταλήγει ο Sevim. «Αυτό που μετράει είναι ότι οι γυναίκες εδώ μαθαίνουν να είναι ανεξάρτητες. Για παράδειγμα, υπάρχουν επίσης μαθήματα γεωγραφίας και ιστορίας της περιοχής μας. Η ύπαρξη μιας γυναίκας είναι δύσκολη σε όλο τον κόσμο, αλλά στο Κουρδιστάν είναι πολύ δυσκολότερη. Ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία και είναι σημαντικό για τις γυναίκες να το καταλάβουν και να το συζητήσουν. Θέλουμε να μάθουν τον κοινοτικό τρόπο ζωής. Για αιώνες οι άνθρωποι ζούσαν με αλληλεγγύη και θέλουμε να επιστρέψουμε σε αυτό. Μπορείτε να μιλάτε για ώρες στους ανθρώπους για το πώς να ζήσουν αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, πρέπει να γίνει πράξη και μέρος της καθημερινής μας ζωής».

Ο συνεταιρισμός, ένας σημαντικός τόπος κοινωνικοποίησης

Στην περιοχή Bozova της επαρχίας Urfa, υπάρχει εδώ κι 7 χρόνια ένας γυναικείος συνεταιρισμός. Οι συνθήκες είναι σκληρές σε αυτήν την αποκλειστικά αγροτική περιοχή με καλλιέργειες δημητριακών, φιστικιών, βαμβακιού και λίγη κτηνοτροφία. Ο συνεταιρισμός έχει καταφέρει να διατηρηθεί παρά την κυβερνητική καταστολή. Παρόλο που είναι ανεξάρτητος από το δίκτυο Ekojin, ήταν μέρος των πρωτοβουλιών που υποστήριζε το κουρδικό κίνημα, αλλά παίρνοντας μεγαλύτερη απόσταση από αυτή τη συντηρητική περιοχή όπου πολλά χωριά είναι προσκείμενα στο ΑΚΡ (κυβερνητικό κόμμα Δημοκρατίας και Ανάπτυξης). Έξι μήνες μετά την απομάκρυνση των δημάρχων του HDP, οι διαχειριστές που διορίστηκαν από το κράτος επανέκτησαν τις γεωργικές εκτάσεις που είχαν μισθωθεί με ευνοϊκή τιμή στο συνεταιρισμό, επιβάλλοντας πολύ υψηλά ενοίκια και επιπλέον κόστη.

Το Μάιο οι εγκαταστάσεις του συνεταιρισμού είναι άδειες. Οι εργασίες δεν έχουν ξεκινήσει αφού η σεζόν διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο. Η Aygün είναι συντονίστρια του έργου. Μητέρα πέντε παιδιών, ανακάλυψε το συνεταιρισμό όταν έφυγε ο σύζυγός της και η ίδια ήρθε πιο κοντά στο γυναικείο κίνημα. Η Hedibe έχει ζήσει όλη της τη ζωή στη Bozova. Μιλούν για την εμπειρία τους με το συνεταιρισμό.

Hedibe: «Κάνουμε ψωμί, κουλουράκια, dolma, πετιμέζι, αποξηραμένες ντομάτες... κάναμε τα πάντα.» (Dolma: αποξηραμένο λαχανικό με γέμιση)
Aygün: «Είμαστε 7 γυναίκες στο συνεταιρισμό. Πριν από το πραξικόπημα ήμασταν πιο άνετα, πληρώναμε τους φόρους ακόμη και αν δεν κερδίζαμε πολλά για τον εαυτό μας. Αλλά το ενοίκιο είναι πολύ ακριβό τώρα, ενώ πληρώνουμε επίσης για το νερό και άλλους λογαριασμούς, κάτι που μας έχει αποθαρρύνει. Κάποιοι εργάστηκαν για ένα ολόκληρο έτος και δεν έβγαλαν τίποτα στο τέλος».

Η αρχική οργάνωση ήταν δύσκολη.

Aygün: «Εργαστήκαμε πάνω στις επιθυμίες και τα "θέλω" των γυναικών. Τα οικονομικά είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα για αυτές. Τα χρήματα είναι ελάχιστα εδώ, ενώ οι πλούσιοι ζουν στην Urfa και κάνουν τα ψώνια τους εκεί... οι φτωχοί παραμένουν εδώ. Όλοι ψάχνουν για κάποια εργασία αλλά δεν υπάρχουν επιχειρήσεις. Η συμπαράσταση του πληθυσμού στο HDP είναι ο κύριος λόγος για την κατάσταση αυτή και την υποχρηματοδότηση. Αντίθετα, υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις στο Siverek το οποίο είναι φεουδαρχικό και σουνιτικό, επομένως υποστηρίζεται περισσότερο από το κράτος. Αλλά εδώ στη Μποζόβα δεν υπάρχει τίποτα. Ξεκινήσαμε ως σωματείο. Αρχικά ήρθαν κάποιες γυναίκες που είχαν ανάγκη και θέλαμε να υποστηρίξουμε περίπου δέκα άτομα. Στην αρχή βρισκόμασταν στην ύπαιθρο αλλά έπειτα ήρθαμε εδώ, στη Μποζόβα, για να βρούμε περισσότερες γυναίκες. Το δημοτικό συμβούλιο μας βοήθησε τα πρώτα δύο χρόνια».

Παρόλο που δεν είναι μέλη του δικτύου Ekojin διατηρούν σχέσεις με τους άλλους συνεταιρισμούς.

Aygün: «Δεν γνωρίζουμε πολύ καλά το συνεταιρισμό στο Mardin, αλλά ξέρουμε αυτόν στο Van και τους συναντήσαμε. Είναι πιο δυνατοί από εμάς. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών και εμάς επειδή υπάρχει λιγότερη ζήτηση εδώ, περιορισμένο εύρος και δικτύωση. Έχουμε επικοινωνία και με το συνεταιρισμό στο Amed κι εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα μας υποστηρίζουν. Πριν από μία εβδομάδα πήγα να τις δω και ζήτησα βοήθεια, είπαν ότι θα μας βοηθούσαν να βρούμε ένα σημείο για να πουλάμε τα προϊόντα μας στην αγορά... αυτό είναι υπέροχο!».

Σε αυτή τη συντηρητική περιοχή, ο συνεταιρισμός έχει ως επί το πλείστον κοινωνική σημασία για τις γυναίκες. Μπορούν να συναντηθούν εκεί, να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν συνδέσμους, ανταλλαγές και άλλα τα οποία δεν είναι τόσο προφανή σε καθημερινή βάση.

Aygün: «Σήμερα, αυτά είναι μέρη όπου μπορούμε να καθίσουμε μαζί, να συζητήσουμε και να πίνουμε τσάι ανάμεσα σε γυναίκες. Πριν, αυτό ήταν κάτι που προοριζόταν μόνο για τους άνδρες. Η ζωή είναι πολύ συντηρητική και πατριαρχική εδώ. Ένας φίλος δικηγόρος και ένας κοινωνιολόγος ήρθαν να μας μιλήσουν για τους νόμους και κάναμε μαθήματα για τα οικονομικά, για το φύλο και για το πώς να οργανωθεί ένας συνεταιρισμό. Διοργανώσαμε επίσης μια εορταστική ημέρα για τους Αλεβίτες (μια θρησκευτική μειονότητα στην Τουρκία και το Κουρδιστάν όπου γιορτάζουν το θάνατο το Αλή) και μαζεύτηκαν 30-40 άτομα.»

Hedibe: «Είμαστε ανάμεσα σε φίλους, είμαστε μαζί και συζητάμε. Είναι καλό όταν μια γυναίκα μπορεί να φέρει στο σπίτι κάποια χρήματα. Δε δούλευα πριν.»
Aygün: «Οι γυναίκες μας βοηθούν στις εργασίες και είμαστε ικανές να τις πληρώσουμε, το οποίο μας κάνει ευτυχισμένες. Συζητάμε τα προβλήματά μας, τις ανησυχίες μας και μαθαίνουμε να γνωρίζουμε η μία την άλλη. Στηριζόμαστε η μία στην άλλη. Μπορώ να τους πω τα πάντα. Μπορεί να σας φαίνεται περίεργο, αλλά οι άνθρωποι εδώ δεν αντέχουν ο ένας τον άλλον, υπάρχουν αδερφές που δεν αγαπούν η μία την άλλη και δε μιλάνε για τα μεταξύ τους προβλήματά. Μιλάμε για όλα αυτά με γυναίκες από άλλες περιοχές και αυτό είναι υπέροχο».

«Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με την παραγωγή αλλά με τις πωλήσεις που εμποδίζονται.»

Αν και η κοινωνική πτυχή είναι επιτυχής, ο συνεταιρισμός έχει πρόβλημα να πουλήσει την παραγωγή του σε μια φτωχή περιοχή όπου όλοι έχουν τα ίδια οικονομικά προβλήματα.
Aygün: «Έχουμε καταλάβει ότι ο μόνος τρόπος για να πορευτούμε είναι η εργασία μας, αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο. Έχουν περάσει 7 χρόνια και δεν έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε πραγματικά τις γυναίκες εδώ οικονομικά. Θα θέλαμε να λάβουμε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή αλλού, να συγκεντρώσουμε περίπου πενήντα γυναίκες και να διευρύνουμε το συνεταιρισμό μας. Έχουμε ελάχιστη δημοσιότητα. Εκτός αυτού, στη Μποζόβα, οι γυναίκες εργάζονται ακόμα κυρίως στο σπίτι, κάνουν σάλια κ.α. τα οποία μεταπωλούν, αλλά αυτό δεν αναγνωρίζεται ως πραγματική δουλειά. Θέλουμε να γίνει ορατή η οικιακή εργασία των γυναικών. Είναι πραγματική δουλειά. Όχι μόνο στη Μποζόβα αλλά και στα υπόλοιπα χωριά. Υπάρχει ανάγκη να κάνουμε τα πάντα για τις γυναίκες εδώ, είναι σημαντικό. Υπάρχουν πολλές γυναίκες θύματα βίας, νέες γυναίκες αναγκασμένες σε γάμο ή παντρεμένες με ηλικιωμένους. Υπάρχει μια ολόκληρη δουλειά εκπαίδευσης που απαιτείται, αυτό είναι θεμελιώδες. Ελπίζω ότι θα μπορέσουμε να αναλάβουμε τέτοιες πρωτοβουλίες. Η βασική ιδέα ήταν να δουλεύουμε για τους εαυτούς μας και να βγάζουμε κάποια χρήματα χωρίς να επωφελούνται οι μεσάζοντες.
Ειλικρινά, δεν πετύχαμε έως τώρα γιατί δεν διαθέτουμε χώρο στην αγορά. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με την παραγωγή, είναι οι πωλήσεις που εμποδίζονται. Θέλουμε να ανοίξουμε έναν ιστότοπο, να εκτυπώσουμε φυλλάδια αλλά όλα αυτά θα κοστίσουν χρήματα».

Hedibe: «Κάνουμε κάτι καλό και όμορφο και αυτό είναι αρκετό για εμάς. Αλλά θα θέλαμε να έχουμε περισσότερες γυναίκες και να βοηθάμε πραγματικά η μία την άλλη. Η οικονομική κατάσταση είναι δύσκολη και πολλές εργάζονται στο σπίτι αλλά δε λαμβάνουν τίποτα γι 'αυτό. Βρισκόμαστε στη σκιά της Urfa. Δεν υπάρχει τίποτα εδώ από δουλειά, ούτε για τις γυναίκες ούτε για τους άνδρες. Και όμως, η Bozova είναι πολύ όμορφη. Μεγάλωσα εδώ και δε μπορώ να ζήσω αλλού. Ο γιος μου δεν έχει δουλειά, έφυγε για την Κωνσταντινούπολη και δε μπορεί να ξεπεράσει τον αποχωρισμό. Υπάρχουν πολλοί φτωχοί άνθρωποι εδώ, για παράδειγμα, οι άνθρωποι εργάζονται στα χωράφια για μεροκάματα που ξεκινούν από 30 λίρες (περίπου 7,50€) την ημέρα... ακόμη και παιδιά ηλικίας δέκα ετών. Το όνειρό μου είναι να γίνω γυναίκα επιχειρηματίας, να βοηθάω τους ανθρώπους, να αγοράζω πράγματα για τα παιδιά που θα τα βοηθήσουν να μελετήσουν.

Αλλά εδώ ο στόχος μας δεν είναι να κερδίσουμε χρήματα. Θέλαμε να συναντηθούμε μαζί ως γυναίκες, ως φίλες. Οι γυναίκες πρέπει να υπομείνουν τους συζύγους τους, να εργάζονται στα χωράφια, να φροντίζουν τα παιδιά... Μεγάλωσα τα παιδιά μου με μεγάλη δυσκολία, χωρίς να τρώω κάποια διαστήματα. Δε μπορούσα να τους δώσω ούτε χαρτζιλίκι. Μερικά από αυτά σπούδασαν αλλά και πάλι δεν έχουν δουλειά. Εγώ είμαι κουρασμένη, έχουμε υποφέρει πολύ. Είπα θα δουλέψω κι εγώ, θα γίνω γυναίκα επιχειρηματίας, αλλά είναι δύσκολο. Πρέπει όμως να συνεχίσουμε και χαίρομαι για ό,τι κάνουμε».

Στο Amed, όπως και στην Urfa, δεν είναι η οικονομική κατάσταση που ενδυναμώνει τους γυναικείους συνεταιρισμούς του κουρδικού κινήματος, αλλά μάλλον το γεγονός ότι οι γυναίκες, που προηγουμένως ήταν απομονωμένες, εργάζονται τώρα μαζί, επιτρέποντάς τους να κάνουν συναλλαγές, να οργανώσουν και να προσδώσουν αξία στη δουλειά τους.

Αν οι συνεταιρισμοί ήταν πεδίο οικονομικού πειραματισμού στο κουρδικό κίνημα και χώρος χειραφέτησης για τις γυναίκες, η ανάπτυξή τους στο Βόρειο Κουρδιστάν σταμάτησε απότομα από τη βίαιη καταστολή που έπληξε την περιοχή από το 2015, παρά την αντίσταση ορισμένων εγχειρημάτων που επιβιώνουν παρ' όλα αυτά. Αλλά η εμπειρία που αποκτήθηκε σε περισσότερα από 10 χρόνια ανάπτυξης δε θα χαθεί.

Η δημοκρατική οικονομία εφαρμόζεται τώρα σε ένα άλλο τμήμα του Κουρδιστάν: τη Ροζάβα. Εντός ενός δύσκολου πλαισίου μιας οικονομίας υπό εμπάργκο, οι συνεταιρισμοί αποτελούν ένα εργαλείο μέσω του οποίου η αυτόνομη διοίκηση έχει επανεκκινήσει μια οικονομική ανάπτυξη και ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ανθρώπων. Έχουν επιλέξει να μην απαλλοτριώσουν τους μεγάλους γαιοκτήμονες, προτιμώντας να δημιουργήσουν πρωτοβουλίες σε μισθωμένες εκτάσεις ή σε χωράφια που ανήκουν σε κολεκτίβες.