Η ΝΕΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ: Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΑΝ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Ή ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΛΕΜΠΑ
Επικοινωνία: gkolempas@gmail.com
(αναδημοσίεση από http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/4420654?fbclid=IwAR2e7BcEpNoeCINN00PDWlfF1akHhTNYPK9eSYHPZh-CsDJxqmN3D6NPihY)
Επικοινωνία: gkolempas@gmail.com
(αναδημοσίεση από http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/4420654?fbclid=IwAR2e7BcEpNoeCINN00PDWlfF1akHhTNYPK9eSYHPZh-CsDJxqmN3D6NPihY)
Αυτό που αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση είναι η διαδικασία, με την οποία τα τελευταία 20-30 χρόνια το δυτικό αναπτυξιακό μοντέλο γενικεύεται και το κεφαλαιοκρατικό σύστημα θέτει υπό την εξουσία του όλο τον πλανήτη με την έννοια ότι εξουσιάζει τις συνθήκες ύπαρξης και ζωής του ανθρώπινου είδους, αλλά και των άλλων ειδών ζωής.
Το κρίσιμο σημείο με τον όρο παγκοσμιοποίηση είναι ότι σε αυτή τη φάση η κίνηση του κεφαλαίου θέτει την συνολική κοινωνική ζωή, τα οικοσυστήματα και τη φύση υπό την εξουσία του. Παράγει την συνολική οικονομικοκοινωνική ζωή και την αναπαράγει ταυτόχρονα ιδεολογικοπολιτικά. Μετατρέποντας την μέχρι πρότινος παραγωγή αγαθών, σε παραγωγή του συνολικού «βίου» των ανθρώπων. Σε παραγωγή «υποκειμένων» ενός συγκεκριμένου ανθρωπολογικού τύπου με διανοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αντιλήψεις για την πραγματικότητα, που στηρίζονται σε μια κτητική, επεκτατική και χρησιμοθηρική ψυχοσύνθεση.
Μπορούμε να την ονομάσουμε βιοπολιτική παραγωγή, η οποία υλοποιείται στα πλαίσια ενός πλανητικού φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στα πλαίσια του «παγκόσμιου χωριού». Γιατί υπερβαίνει τα οικονομικά και πολιτικά όρια, τα οποία έθεταν στο παρελθόν τα κράτη-έθνη. Έχουμε υπέρβαση των «εθνικών αγορών» και της «εθνικής κυριαρχίας» και το κεφάλαιο γίνεται ταυτόχρονα υπερεθνικό, εθνικόκαι τοπικό, ενιαία και στα τρία επίπεδα, διαμορφώνοντας σταδιακά τις αντίστοιχες παγκόσμιες δομές του.
Η κυρίαρχη ιδεολογία με την οποία κάνει αυτήν την επέκταση είναι η ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης»(οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.). Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η επέκταση της χρηματικής βασικά οικονομίας μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις. Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας, ενώ η πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με τον τρόπο που συνέβαινε μέχρι τώρα. Αιτία για αυτό είναι ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές. Ταυτόχρονα υπάρχει και μια ψευδαίσθηση για γενίκευση της «δημοκρατίας», που αντικαθιστά αυταρχικά καθεστώτα, ενώ στην πραγματικότητα οδηγούμαστε σε ανατροπή της «αστικής δημοκρατίας» από την ολιγαρχία του πλούτου και το πέρασμα σε ένα παγκόσμιο ολιγαρχικό σύστημα.
Οι κρίσεις-ιδίως η παρούσα χρηματοπιστωτική, που εξελίσσεται σε συνολική δομική κρίση του καπιταλισμού-απομυθοποιούν και θέτουν σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποιημένη σήμερα κυριαρχία των κεφαλαιοκρατικών οικονομικών –κοινωνικών -πολιτικών σχέσεων από μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες των κυριαρχούμενων. Παρόλο που ένα μέρος του πολιτικού συστήματος προτείνει είτε «νεοκεϋνσιανές» πολιτικές και την επιστροφή στο «εθνικό δημοκρατικό κοινωνικό κράτος» , είτε «νεοδεξιές»- «νεολαϊκιστικές» πολιτικές και την επιστροφή στο αυταρχικό εθνικό κράτος «φρούριο» . Παρόλο που το πιο έξυπνο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου προσπαθεί να μετατραπεί σε «πράσινο» κεφάλαιο και να απαντήσει με την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Όλες αυτές οι κινήσεις δε μπορεί να επιτευχθούν στα πλαίσια του συστήματος, μέσω των αγορών, οι οποίες είναι από τη μια παγκοσμιοποιημένες-δε μπορεί πια να ξαναμπούν σε εθνικά καλούπια- και από την άλλη λειτουργώντας με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους, δεν μπορούν να προωθήσουν τη κοινωνική και οικολογική δικαιοσύνη. Δεν μπορεί να δώσει λύση ούτε το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, όσο και να δανείζει με χαμηλά επιτόκια, περιμένοντας την ανάκαμψη. Αυτή δε μπορεί να έρθει, αν δε μπουν όρια στην ανάπτυξη, όρια που μπαίνουν από τις πεπερασμένες δυνατότητες που έχει ο πλανήτης, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω.
Θα χρειασθεί να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της Αποανάπτυξης. Δηλαδή στο στάδιο που θα κυριαρχήσει η άποψη ότι μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα παράγοντας και καταναλώνοντας λιγότερα. Διαχωρίζοντας τις ανάγκες από τις επιθυμίες μας και υιοθετώντας μια «εθελούσια ολιγάρκεια», μπορούμε να επιβάλλουμε σταδιακά μια σμίκρυνση της οικονομίας που με σωστή διαχείριση όχι μόνο δε θα αυξήσει την ανεργία και τη φτώχεια, αλλά θα βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας.
Η ανάπτυξη, τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε περισσότερο ευτυχισμένους μας έκανε στις Δυτικές χώρες, ούτε τους φτωχούς του Τρίτου κόσμου βοήθησε-αντίθετα μετέτρεψε πολλούς από αυτούς σε οικονομικούς, πολιτικούς, περιβαλλοντικούς μετανάστες, αφού διέλυσε τους παραδοσιακούς τοπικούς τρόπους επιβίωσης- ενώ ήδη το κόστος των κλιματικών καταστροφών είναι δυσβάσταχτο για τις οικονομίες των κρατών.
Η επιλογή λοιπόν που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης. Να επιλέξουμε να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Θα χρειασθεί να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα. Επιδιώκοντας την ευημερία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας». Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσηςκαι αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.
Η κατεύθυνση μπορεί να είναι:
-«Αποανάπτυξη εδώ»: Όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα(σχεδόν σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς και κυρίως στον εξορυκτικό και τον τουριστικό)
-«Συντήρηση εκεί»: Όπου υπάρχει βιωσιμότητα(π.χ. στα μικρές αποκεντρωμένες εφαρμογές ήπιων μορφών ενέργειας)
-«Ανάπτυξη παραπέρα»: Όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος με τη μορφή εδαφολογικού άνθρακα και έτσι να «ξαναψυχθεί» η γη[1] ή της αναβλάστησης δασών, ανασύστασης λιμνών και βιοτόπων.
-Με διαμόρφωση συνθηκών ενδογενούς και τοπικής παραγωγής και διανομής μέσα από την προώθηση ομάδων παραγωγών, συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών για απευθείας διακίνηση τροφίμων και άλλων χρηστικών προϊόντων χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικών μικρών μαγαζιών, δικτύων διανομής και τοπικών συστημάτων ανταλλαγών κ.λ.π.,
-Με επαναπροσδιορισμό γενικότερα από την κοινωνία των βασικών της αναγκών και του τρόπου ικανοποίησή τους, όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και της ατομικής κατανάλωσης.
-Με στήριξη στα συλλογικά αγαθά και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα, σε ισορροπία με τη φύση.
-Με επιδίωξη περισσότερο της αυτοανάπτυξης-αυτοπραγμάτωσης των πολιτών μέσα από αντίστοιχη εκπαίδευση και συμμετοχή στις δομές αυτοοργάνωσης όλων των επιπέδων (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, πολιτικών), μέσα από τη κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης και παιδείας[2] και την ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή και στην παραγωγική διαδικασία και κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών.
Γιατί την ίδια στιγμή, η κρίση μας αναγκάζει επίσης να αναζητήσουμε νέες δυνατότητες και τρόπους ζωής και παραγωγής, συνύπαρξης και εργασίας, καθώς και διευρυμένους χώρους για να δοκιμάζουμε όλα αυτά. Εγχειρήματα που πριν την κρίση για χρόνια διαχειρίζονταν από μικρές μειοφηφικές πρωτοβουλίες, τώρα βρίσκουν απήχηση και δημιουργούνται καινούργια με νέες ιδέες. Υπάρχουν αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και εγχειρήματα γειτονιάς, κοινωνικά-αλληλέγγυα ιατρεία, δίκτυα-οάσεις μη χρηματικής οικονομίας και ανταλλαγής, κοινωνικά παντοπωλεία με δωρεάν διάθεση προϊόντων και αντικειμένων κυρίως από «δεύτερο χέρι», νέας μορφής συνεταιρισμοί(χωρίς διοικητικά συμβούλια , με συνέλευση μελών), εργαστήρια και πρότζεκτ αυτοβοήθειας. Μοντέλα συλλογικής εργασίας και συνεργατικές με αποφάσεις στη βάση της συναίνεσης και της άμεσης δημοκρατίας, γίνονται πλατιά γνωστά και οικεία.
Η κλασική πολιτική πρόταση-από όλα σχεδόν τα κόμματα- για μια μονόπλευρη εστίαση στην μια από τα ίδια «ανάπτυξη» και στις επενδύσεις με στόχο την αύξηση των κερδών προς επανεπένδυση, δεν μπορεί να είναι η απάντηση. Και αυτό είναι ολοφάνερο. Παραμένουν άλυτες-και σε παγκόσμιο επίπεδο-οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις για ισότιμη και δίκαιη κατανομή των βαρών και των πλεονασμάτων, καθώς και η οικολογική καταστροφή. Χρειαζόμαστε μια εναλλακτική λύση, η οποία θα αντιμετωπίζει μαζί τα οικολογικά και κοινωνικά προβλήματα και τις αιτίες τους. Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα:
-Στο προσωπικό και συλλογικό επίπεδο συνείδησης,
-Στην οργάνωση και αυτοοργάνωση, στο θεσμικό πολιτικό επίπεδο.
-Στην επάνοδο του πνεύματος του κοινοτισμού για να βρούμε συλλογικά τις απαιτούμενες σήμερα ριζοσπαστικές λύσεις.
-Στην επιδίωξη βασικά με συνειδητό σχεδιασμό της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης!
Το διακύβευμα είναι, από τη μια:
-αν η απομυθοποίηση του καπιταλισμού και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, θα μας πείσει ότι η εκχώρηση της αντιπροσώπευσης και η διαμεσολάβηση από τους επαγγελματίες πολιτικούς των κομμάτων, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος διακυβέρνησης.
-αν θα αποφασίσουμε να αναλάβουμε οι ίδιοι τη διαμόρφωση των συνθηκών της ζωής μας, προχωρώντας σε δομές αυτοοργάνωσης και αυτοκυβέρνησης.
-αν θα σταματήσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν καταναλωτές πολιτικών και θα αποφασίσουμε να συμμετάσχουμε στις διεργασίες διαμόρφωσης της πολιτικής, στις προσπάθειες δημιουργίας συλλογικών μορφών εργασίας και παραγωγής για την ικανοποίηση βιοτικών κατ αρχήν αναγκών,
- αν θα αντιληφθούμε, ότι ο καλύτερος διαμεσολαβητής είμαστε οι ίδιοι για τον εαυτό μας.
Ή, από την άλλη, αν αυτή η απομυθοποίηση θα μας οδηγήσει σε καθεστώτα διαχείρισης της κατάρρευσης από τις ελίτ(τεχνοφασιστικά ή οικοφασιστικά [3])
Το στοίχημα από δω και πέρα θα είναι αν θα δημιουργηθεί ένα κοινωνικό κίνημα με ένα κρίσιμο μέγεθος, που θα οδηγήσει στην υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης και στη θέσμιση ενός νέου «κοινωνικού συμβολαίου» σε κάθε χώρα και περιοχή για μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική οργάνωση των κοινωνιών μέσα από συντακτικές –συνταγματικές συνελεύσεις παντού [4].
Η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης-γιατί αυτή πια είναι μη αναστρέψιμο ιστορικό γεγονός για να διαγραφεί-μπορεί να γίνει μόνο με τη διαδικασία της οικουμενικοποίησης. Μια διαδικασία που θα στηρίζεται στην αρχή της οικουμενικότητας, στην αρχή κατά την οποία:
-Μία είναι η πατρίδα όλων, ο μπλε πεπερασμένος και μοναχικός στο κοντινό διάστημα πλανήτης μας.
-Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, τα δώρα γενικά της φύσης αυτού του πλανήτη, είναι δώρα και κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής που δημιούργησε αυτή η φύση.
Ο έλλογος άνθρωπος, έχοντας συνείδηση αυτού του γεγονότος, μπορεί να αποδεχθεί αυτή την έννοια της οικουμενικότητας:
-Καταρχήν, της κοινής κληρονομιάς του φυσικού πλούτου, του εύφορου εδάφους, των δασών και της φυσικής προσφοράς τους(οξυγόνου, οργανικής ύλης και πρώτων υλών), των ποταμών-λιμνών-θάλασσας, των φυσικών ειδών τους και της αντίστοιχης υλικής και πνευματικής προσφοράς τους( ομορφιά, θέα, αναζωογόνηση, αναψυχή κ.λπ.), των διάφορων βιοτόπων και οικοσυστημάτων της άγριας ζωής, των πρώτων υλών και των πηγών ενέργειας για χρήση και μεταποίηση από το υπέδαφος, το έδαφος και την ατμόσφαιρα(σήμερα εξορύσσονται, καναλιζάρονται με αγωγούς, συσκευάζονται, εμφιαλώνονται, διανέμονται κ.λπ. από ιδιωτικές κυρίως εταιρείες. Τελευταία μάλιστα διεκδικούν και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Αρκτικής και Ανταρκτικής- που μέχρι τώρα δεν ανήκαν σε κανένα-με την ευκαιρία του λιώσιμου των πάγων σε αυτές, λόγω του φαινομένου του «θερμοκηπίου») .
-Στη συνέχεια, της κοινής κληρονομιάς του κοινωνικά και συλλογικά παραχθέντος πλούτου από προηγούμενες ανθρώπινες κοινότητες και κοινωνίες. Αλλά και του κοινωνικά-σε συγκεκριμένη κοινωνία- παραγόμενου νέου πλούτου, που είναι αναγκαίο και δίκαιο να μοιράζεται σε όλους τους ανθρώπους της συγκεκριμένης κοινωνίας. Τέτοιος κοινωνικός πλούτος, αγαθά δηλαδή της κοινωνικής παραγωγής, είναι:
-Οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες που βελτιώθηκαν και κληρονομήθηκαν από τους αγρότες προηγούμενων κοινωνιών για την παραγωγή τροφής,
-Οι διαδικασίες και η γνώση γύρω από τη σημερινή παραγωγή τροφής(σήμερα όλα τα προηγούμενα πατεντάρονται από εταιρείες και ιδιωτικοποιούνται).
-Η κοινωνικά παραγόμενη γνώση σε όλα τα γνωστικά πεδία και η μετάδοσή της, η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς.
-Η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης.
-Ο εφοδιασμός των πόλεων και των οικισμών σε νερό μέσω δικτύων και καναλιών από κοινές πηγές και αποθέματα νερού.
-Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας -από κοινές πηγές ενέργειας- και η διανομή της μέσω δικτύων σε κοινή γη -δημόσια ή δημοτική-και δρόμους.
-Η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων μέσω χρήσης κοινών δρόμων στην ξηρά και θάλασσα, των λιμανιών καθώς και σταθερών τροχιών, μέσω κοινών μέσων μαζικής μεταφοράς.
-Η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση υλικών από την ανακύκλωση των κοινών αποβλήτων-απορριμμάτων των πόλεων και οικισμών.
-Η χρήση των κοινών ραδιοσυχνοτήτων, τηλε-συχνοτήτων και τηλεφωνίας, καθώς και των πληροφοριακών λεωφόρων, που σήμερα παραχωρούνται από τους κρατούντες σε ιδιωτικά μέσα πληροφοριών και επικοινωνίας, κ.λπ., κ.λπ.
Η οικουμενικότητα θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να καταργήσει τη σημερινή κατάσταση:
-Το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ιδιοκτησία,
-Τη σημερινή ιδιωτικοποίηση των φυσικών-συλλογικών-κοινωνικών αγαθών,
-Τον ατομικισμό-ανταγωμισμό και τις κοινωνικές ανισότητες,
-Την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης,
-Τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ.
Ειδικά στον ελλαδικό χώρο η έννοια της οικουμενικότητας έχει βάση από πολύ παλιά. Υπήρχε εκφρασμένη γενικά και στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία και σκέψη με τις οικουμενικές αξίες: της αγάπης-φιλίας-έρωτα, του ωραίου(φιλοκαλίας) και της ελευθερίας, του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας, του μέτρου, της φιλομάθειας, της αλήθειας- παρρησίας κ.λπ.
Επίσης και στο μετέπειτα ελληνορθόδοξο πνεύμα και παράδοση με τις αξίες: του «κοινού καλού», της εγκράτειας και ασκητικής, της ισότητας μέσω πνευματικής ανάτασης και αλληλεγγύης κ.λπ.(σαν καρικατούρα της εκφράζεται σήμερα π.χ. στον θεσμό του «Οικουμενικού Πατριαρχείου»).
Σήμερα βέβαια αυτές οι αξίες έχουν απορριφθεί σε μεγάλο βαθμό από τους Νεοέλληνες.
Η μετάβαση στην οικουμενικότητα και την αποανάπτυξη: ξεκινώντας από τη κοινή βάση που υπάρχει με την παγκοσμιοποίηση, ότι δηλαδή έχουμε ήδη παρούσα τη βιοπολιτική παραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου ζωής των ανθρώπων, θα χρειασθεί το ίδιο ολιστικά(στο οικονομικό, ιδεολογικό και πολιτικό πεδίο, ενιαία και αδιαίρετα) να διαμορφώσουμε και τον νέο καλό βίο(την ευζωία) στα πλαίσια του κοινωνικού σχηματισμού της Κοινότητας των Κοινοτήτων και του πολιτισμού της.
Αυτός ο νέος πολιτισμός θα δημιουργηθεί μέσα από την άρση των δεδομένων του υπάρχοντος:
-Την άρση κύρια της αντιπαλότητας στο οντολογικό, ιδεολογικό και κοινωνικό επίπεδο.
-Την άρση των μεγάλων σημερινών αντιθέσεων: α) εξατομίκευσης-συλλογικών συστημάτων(το υπαρκτικό πρόβλημα) β) συσσώρευσης πλούτου-ικανοποίησης βιοτικών αναγκών(οικονομικό πρόβλημα) και των αντίστοιχων ταξικών ανισοτήτων, αντιθέσεων(κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα) γ) τεχνόσφαιρας-βιόσφαιρας(οικολογικό πρόβλημα) και δ) «Βορά»-«Νότου»( πρόβλημα άνισων ανταλλαγών και κυριαρχίας).
Ταυτόχρονα μέσα από την επιδίωξη της διαμόρφωσης των νέων στοιχείων του:
i) Του ανθρωπολογικού τύπου: από το κατακερματισμένο συνειδησιακά άτομο προς το πολύπλευρα αναπτυγμένο «πρόσωπο». Από τον καταναλωτή βιοτικών, χρηστικών, ιδεοπολιτικών αξιών στον ταυτόχρονο παραγωγό τους, στον παραγωγοαναλωτή τους. Από τον ανασφαλή και κατεχόμενο από τον φόβο της απώλειας και του θανάτου άνθρωπο, στη φιλοσοφημένη, προσγειωμένη προσωπικότητα, που αναγνωρίζει την ύπαρξή της σαν μια προσωρινή συσσωμάτωση της «κοχλάζουσας» συμπαντικής υλοενέργειας. Που αποδέχεται ότι δεν γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνο για να καταναλώνει, αλλά για να ζήσει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό και τους άλλους γύρω του.
ii)Του αξιακού-πολιτισμικού προτύπου: από τις κυρίαρχες αξίες του ατομικισμού, του βολέματος του «εαυτού», της ατομικής κατανάλωσης και απληστίας, της επέκτασης της κτήσης, του ανταγωνισμού, της επιβολής και κυριαρχίας στους άλλους και τις άλλες μορφές ζωής, κ.λπ., στις αξίες της συνύπαρξης, της συλλογικής ευζωίας, της εγκράτειας, της αλληλεγγύης, της αποδοχής του διαφορετικού, της συνεργατικότητας, της συνεργασίας και ισορροπίας με τα οικοσυστήματα και τη φύση, κ.λπ.
iii)Της ιδιοκτησίας: από την ατομική-εταιρική ιδιοκτησία της γης, μέσων παραγωγής και των αντίστοιχων προσόδων τους, από την ιδιωτικοποίηση των φυσικών και κοινωνικών συλλογικών αγαθών, στη συλλογική ιδιοκτησία(των συλλογικοτήτων-συνεταιρισμών των άμεσων παραγωγών κάθε είδους), στη κοινοτική (των χωρικών ή θεματικών κοινοτήτων, που την διαχειρίζονται), στη δημοτική ιδιοκτησία( στα χέρια του δημοτικού τομέα της οικονομίας, στον οποίο μπορεί να δίνεται προτεραιότητα για την ικανοποίηση των αναγκών των δημοτών), στη συλλογικο-δημοτικο-ποίηση των κοινωνικών αγαθών.
iv)Της εργασίας: από μισθωτή εργασία με μισθούς εκμετάλλευσης της υπεραξίας της από τους εργοδότες και τον διαχωρισμό από τα προϊόντα που παράγει και που μπορεί να είναι καταστροφικά για την κοινωνία, από τη ρουτίνα της αλυσίδας παραγωγής και του εργοστασίου, τις βάρδιες και τα ωράρια, τις υπερωρίες ή την ανεργία, από το διαχωρισμό σε χειρωνακτική και διανοητική, από την ιεραρχική δομή της κ.λπ., στην δημιουργική εργασία και απασχόληση με χρήσιμα και αναγκαία για όλους αποτελέσματα, στην ικανοποίηση από τα ολοκληρωμένα προϊόντα της και το εισόδημα από αυτήν, στην αυτοδιαχείρισή της στους χώρους δουλειάς, στην μείωση των ωραρίων μέσω δίκαιης κατανομής σε όλους που μπορούν να εργάζονται , ώστε να μην υπάρχει ανεργία.
v)Της εκπαίδευσης: από έναν εκπαιδευτικό μηχανισμό-κρατικό ή ιδιωτικό- διαχωρισμένο από την παραγωγή και την κοινωνικοπολιτική ζωή, από μια αυταρχική μετάδοση δοσμένης εκ των προτέρων γνώσης στη νέα γενιά από τους ειδικούς και τις «αυθεντίες» σε κατακερματισμένα πακέτα των «μαθημάτων», από μια δομή που προωθεί το χωρισμό της πνευματικής από τη χειρωνακτική εργασία και περιέχει την αντίφαση μεταξύ των κοινωνικών και ατομικών αναγκών και στην οποία πάλι δε μπορεί να γίνουν όλοι κοινωνοί μέχρι και την ανώτερη βαθμίδα, από μέσο αναπαραγωγής της υπάρχουσας ταξικής διαστρωμάτωσηςκ.λπ., στη κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης και στην ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή και στην παραγωγική διαδικασία κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών και των κοινοτήτων τους σε ισορροπία με τη φύση, στη μετάδοση της γνώσης στους χώρους παραγωγής της και την κατάλληλη στιγμή, στη μετατροπή της σχέσης εκπαιδευτού - εκπαιδευόμενων σε σχέση ανταλλαγής εμπειρίας από διαφορετικά επίπεδα, σε μέσο οικοδόμησης αταξικού ανθρώπου – κοινωνίας κ.λπ.
vi)Της Επιστήμης-Τεχνολογίας: από την έρευνα σύμφωνα με τις επιταγές της αγοράς και των επιχειρήσεων, στην ανεξάρτητη έρευνα που δίνει απαντήσεις για την ικανοποίηση των κοινωνικών υλικών και πνευματικών αναγκών. Από το πατεντάρισμα και την πνευματική ιδιοκτησία, στην ελεύθερη διάδοση και χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων και των τεχνολογικών καινοτομιών. Από την κατακερματισμένη σε τομείς επιστήμη της κυριαρχίας επί της φύσης και της ζωής, στην ολιστική επιστήμη που διδάσκεται από την ισορροπία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Από την μιλιταριστική τεχνολογία του κοινωνικού ελέγχου, της πολεμικής επιβολής και της μόλυνσης του περιβάλλοντος, σε τεχνολογίες ήπιες, απελευθερωτικές και αποκατάστασης των μέχρι τώρα καταστροφών κ.λπ.
vii)Της οικονομίας: από την μεγιστοποίηση του κέρδους και την ιδιοποίηση των πλεονασμάτων, από τη συσσώρευση χρήματος- κεφαλαίων και μετατροπή τους μέσω χρηματοπιστωτικών επενδύσεων σε επιπρόσθετο πλούτο, από την κρατική ή ιδιωτική εταιρική βιομηχανική παραγωγή, από την αυξανόμενη χρήση υλικών και ενέργειας και την υπερεκμετάλλευση ανθρώπων και φύσης, από τη ρύπανση-μόλυνση του περιβάλλοντος και την αναγωγή της κατανάλωσης και των ορυκτών καυσίμων σε «κινητήρα ανάπτυξης» κ.λπ., στην κοινωνική και αλληλέγγυα-συνεργατική οικονομία των αναγκών, στην αυτοδιαχείριση της παραγωγής και της διανομής, στη δίκαιη κατανομή των πλεονασμάτων, στην επένδυση στα κοινά και κοινωνικά αγαθά και στην αναγέννηση των φυσικών οικοσυστημάτων, στη δημιουργία βιομηχανικών οικοσυστημάτων, στη μειωμένη χρήση υλικών και ενέργειας και στη βελτίωση της αποδοτικότητας καθώς και στη μετατροπή του μείγματος της παραγόμενης ενέργειας με αιχμή τις ΑΠΕ(ανανεώσιμες πηγές), στη σύνθεση της οικονομικής με την οικολογική καινοτομία, στην επαναχρησιμοποίηση των υλικών και στη δημιουργία ανθεκτικών προϊόντων μακράς χρήσης, στις ομάδες παραγωγών, στους συνεταιρισμούς, στα δίκτυα διανομής κ.λπ., κ.λπ.
viii)Της υγείας: από ένα ιατροφαρμακευτικό σύστημα που αντιμετωπίζει κύρια τα συμπτώματα των ασθενών με φαρμακευτική και νοσοκομειακή αγωγή και ταυτίζει την έννοια της υγείας με την ιατρική περίθαλψη που ευνοεί την φαρμακοβιομηχανία, σε μια κοινωνικοποιημένη φροντίδα υγείας. Το γενικό επίπεδο υγείας συνδέεται άμεσα με την οικονομική ζωή και τις συνθήκες εργασίας, τις ανισότητες και τη μόλυνση του περιβάλλοντος . Έτσι η δράση σε αυτούς τους τομείς θα έχει να κάνει και με την πρόληψη της υγείας. Ταυτόχρονα η ενημέρωση και η πληροφόρηση για τις αιτίες των ασθενειών θα συμβάλει πολλή στην πρόληψη και την αυτο -ίαση. Η αναγκαία περίθαλψη για τον πληθυσμό στη συνέχεια θα πρέπει να οργανωθεί στη βάση της κοινωνικής - οικονομικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης, με αυτοδιαχείριση από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στους χώρους περίθαλψης και παροχής συμβουλών (τα «κοινωνικά ιατρεία» που δημιουργήθηκαν π.χ. στην Ελλάδα τελευταία δίνουν μια εικόνα. Για την γενικότερη οργάνωσή της μπορούν να εκλέγονται π.χ. συμβούλια υγείας για κάθε περιοχή).
ix)Της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης: η χωρική κοινότητα, ο δήμος και η πόλη χωρισμένη σε πληθυσμιακά και χωρικά κατάλληλους δήμους, θα είναι ο χώρος για αλλαγή της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και όχι το κράτος. Η ομοσπονδιοποίηση κοινοτήτων και δήμων σε περιφέρειες και η ομοσπονδιοποίηση περιφερειών για την εθνική επικράτεια θα είναι η δομή διακυβέρνησης στο δρόμο για τη μετάβαση στην οικουμενοποίηση και τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας και όχι το αστικό εθνικό κράτος, οι περιφερειακές ενώσεις κρατών και οι πόλοι παγκόσμιας επιρροής, καθώς και οι διάφορες ανεξέλεγκτες δομές τύπου παγκόσμιας τράπεζας, ΠΟΕ και ΔΝΤΗ , σαν μορφές παγκόσμιας διακυβέρνησης από την ολιγαρχία του πλούτου που συμβαίνει με τη παγκοσμιοποίηση. Η άμεση δημοκρατία με τη μορφή συνελεύσεων πολιτών-προσώπων και εντολοδόχων στα διάφορα επίπεδα αυτοδιακυβέρνησης και όχι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία της διαμεσολάβησης στα πλαίσια των κοινοβουλίων εθνικών κρατών, θα είναι η επιδίωξη της οικουμενικοποίησης της Κοινότητας των Κοινοτήτων.
Το κοινωνικό κίνημα για την Κοινότητα των Κοινοτήτων, στη πορεία μετάβασης προς αυτήν, έχει σαν προδρόμους το μετά το Σιάτλ κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης(«όχι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση», το μετά το Ρίο κίνημα για τη σταθεροποίηση του κλίματος («αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα»), το σε παγκόσμιο επίπεδο εκφρασμένο κίνημα Occupy. Το Ζαπατίστικο Κίνημα στην περιοχή Τσιάπας του Μεξικού, καθώς και το παγκόσμιο ιθαγενικό κίνημα των κοινοτήτων. Τη Δημοκρατική Αυτονομία των Καντονίων της Ροζάβα στη Συρία. Επίσης τα λιγότερο γνωστά κινήματα: της «εξόδου», του κοινοτισμού και των οικοκοινοτήτων[5], της αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης[6] (ιδίως στη Ν. Ευρώπη), της αυτονομίας - χειραφέτησης[7](ιδίως των ιθαγενών λαών στη Λατινική Αμερική), της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας[8].
x)Της στρατηγικής της Τοπικοποίησης: που είναι η στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη νέα οικουμενικότητα στρεφόμενοι σε αποκεντρωμένες, επανατοπικοποιημένες, αυτοδιαχειριζόμενες, οικολογικές κοινωνίες της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών
Δημιουργώντας από την αρχή κιόλας στοιχεία και δομές της Κοινότητας των Κοινοτήτων σε αντιπαράθεση, σύγκρουση και υπέρβαση με τα στοιχεία και τις δομές του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, θα είναι δυνατόν να τεθεί επί τάπητος και το ζήτημα ενός νέου κοινωνικού παγκόσμιου συμβολαίου της Κοινότητας των Κοινοτήτων, που θα εκφράζεται σε νέα τοπικά, εθνικά, υπερεθνικά και περιφερειακά συντάγματα.
Η Τοπικοποίηση είναι μια στρατηγική για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κεντρικού κράτους που μπορεί να επιλεχθεί, για να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της "απο-ανάπτυξης", όσο γίνεται πιο ανώδυνα, χωρίς να της επιβληθεί η «φτωχοποίηση» μέσα από τεχνοφασιστικά καθεστώτα.
Ειδικά όσον αφορά στην Ελλάδα:
Οι έλληνες «απο κάτω» να καταλάβουν ότι δε μπορούν να γυρίσουν προς τα πίσω, στο προηγούμενο της κρίσης μοντέλο ανάπτυξης που στηριζόταν στον υπερκαταναλωτικό τρόπο ζωής και στο μεγενθυμένο οικολογικό αποτύπωμα. Θα χρειασθεί, μέσα από την όξυνση της κρίσης, να αντιληφθούμε όλοι ότι είναι ψευδαίσθηση η επιθυμία μας να «ανελιχθούμε» κοινωνικά και να επιδιώξουμε την «ευημερία» μας μέσω της αύξησης του κομματιού της πίτας που μας αναλογεί. Θα χρειασθεί να αντιληφθούμε καθαρά ότι η ευζωία μας δε μπορεί να ταυτισθεί με την ατομική κατανάλωση .
Μπορεί να επιτευχθεί αν επιδιώξουμε την ευζωία μέσω της ανάδειξης άλλων σημαντικών αξιών και προτεραιοτήτων: της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της κοινότητας, της φιλίας, της ελευθερίας, του αυτοκαθορισμού, της κοινωνικής-αλληλέγγυας οικονομίας, της στήριξης στην αφθονία των κοινωνικών-συλλογικών αγαθών μας και στους δίκαια κατανεμημένους περιορισμένους φυσικούς πόρους μας.
Να αντιληφθούμε ότι δε μπορεί να συναινούμε πλέον στον μέχρι τώρα τρόπο ανάπτυξης και διακυβέρνησης που μας οδήγησε εδώ.
Πραγματικά, η απομυθοποίηση του καπιταλισμού και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, μπορεί να μας πείσει πιο εύκολα πια, ότι η εκχώρηση της αντιπροσώπευσης και η διαμεσολάβηση από τους επαγγελματίες πολιτικούς των κομμάτων, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος διακυβέρνησης. Ότι θα πρέπει να αναλάβουμε οι ίδιοι τη διαμόρφωση των συνθηκών της ζωής μας, προχωρώντας σε δομές αυτοοργάνωσης και αυτοκυβέρνησης.
Αν σταματήσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν καταναλωτές πολιτικών και αποφασίσουμε να συμμετάσχουμε στις διεργασίες διαμόρφωσης της πολιτικής, στις προσπάθειες δημιουργίας συλλογικών μορφών εργασίας και παραγωγής για την ικανοποίηση βιοτικών κατ αρχήν αναγκών, θα αντιληφθούμε, ότι ο καλύτερος διαμεσολαβητής είμαστε οι ίδιοι για τον εαυτό μας.
Ένα κοινωνικό κίνημα, που θα ξεκινήσει από την «άμυνα», από τα συνθήματα: δεν «πληρώνουμε τα χρέη τους», «δε πουλάμε τα κοινωνικά και δημόσια αγαθά μας, ούτε το περιβάλλον μας», «δε χρειαζόμαστε τα λεφτά τους» κ.λπ., θα πρέπει να προχωρήσει επιθετικά στη δημιουργία εναλλακτικών μορφών ατομικής και κοινωνικής ύπαρξης. Να διαμορφώσει και να βάλει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα από τα κάτω, για τους «από κάτω», που θα δίνει λύσεις στην καθημερινότητά τους, αποτινάζοντας από πάνω τους το καθεστώς της αποικίας χρέους, στο οποίο βρίσκεται η χώρα, αλλά θα αλλάζει και την κυρίαρχη ατομική και κοινωνική συνείδηση του ατομικισμού που έχει διαμορφώσει τον κυρίαρχο σημερινό ανθρωπολογικό τύπο της ελληνικής κοινωνίας, ανεξάρτητα της ταξικής του προέλευσης.
Ένα τέτοιο κίνημα μπορεί να γίνει κάποια στιγμή πλειοψηφικό στην κοινωνία, και να την οδηγήσει σε ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» για μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική οργάνωσή της, αν διαμορφώσει συνθήκες ενδογενούς και τοπικής παραγωγής και διανομής, ώστε σημαντικές κοινωνικές κατηγορίες να βελτιώσουν τα εισοδήματά τους μέσα από την προώθηση ομάδων παραγωγών, συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών για απευθείας διακίνηση τροφίμων και άλλων χρηστικών προϊόντων χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικών μικρών μαγαζιών, δικτύων διανομής και τοπικών συστημάτων ανταλλαγών με δικό τους νόμισμα κ.λ.π.
Με στήριξη όσο γίνεται περισσότερο στους τοπικούς πόρους κάθε περιοχής για τοπική ποιοτική παραγωγή που θα ικανοποιεί τις ανάγκες κυρίως της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος-περιφέρεια και επικράτεια και όχι οπωσδήποτε με κριτήριο το συγκριτικό πλεονέκτημα στη παγκόσμια αγορά Θα χρειασθεί να στηριχθούμε στις κοινότητες κάθε είδους- αστικές ή της υπαίθρου, αλλά και επαγγελματικές, κοινωνικής ή συνεργατικής οικονομίας, τις κοινότητες ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου(π.χ. κοινότητες «κοινής χρήσης» κατοικιών, αυτοκινήτων κ.λπ) -σαν κύτταρα της νέας κοινωνίας που θα επιδιώξουμε.
Εφαλτήρας για την οικονομία μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας, ο τομέας ένδυσης-υπόδησης, ο ενεργειακός τομέας με αιχμή στις Ηπιες Μορφές Ενέργειας και τις ήπιες τεχνολογίες καθώς και ο τομέας του ήπιου οικοτουρισμού για δημιουργία επιπλέον τοπικού εισοδήματος
Εφαλτήρας για τη διαμόρφωση αντίστοιχης πολιτικής οι τοπικές κινήσεις πολιτών που παρεμβαίνοντας στις τοπικές κοινωνίες και συμμετέχοντας στις τοπικές εκλογές-όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες και το αποφασίζουν οι συνελεύσεις τους-θα απαιτήσουν «συμμετοχικούς προϋπολογισμούς» στους δήμους. Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα είναι σημαντικός!
[1]Πρόταση της παγκόσμιας οργάνωσης των μικροαγροτών Via Campecina
[2]Έχουμε αναφερθεί στο Βιβλίο μας «Ο ανθρωπολογικόε τύπος της αποανάπτυξης –τοπικοποίησης», στο κεφάλαιο «Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ»(σελ. 97-104) αρκετά διεξοδικά
[3] Ο Χίτλερ είχε στην κυβέρνησή του τέσσερους υπουργούς από το κίνημα της Βιοδυναμικής Γεωργίας: βλέπε το βιβλίο Οικοφασισμός, Μαθήματα από τη γερμανική εμπειρία της Janet Biehl, Εκδόσεις Ισνάφι(2003)
[4] Βλέπε στο βιβλίο μας: Ο Ανθρωπολογικός Τύπος της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, εκδόσεις των συναδέλφων, σελ. 96.
[5] http://directory.ic.org/iclist/geo.php,
http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html
[6] επιστημονικό: http://degrowth.org/
κοινωνικό π.χ Ελλάδα: http://apokoinou.com/
[7] βλέπε αντίστοιχο βιβλίο: Raul Zibechi, “αυτονομίες και χειραφετήσεις, η Λατινική Αμερική σε κίνηση,
[8] στην Ελλάδα π.χ. ένας κατάλογος των εγχειρημάτων της στο: http://www.apn.gr/news/nea/diktya-antallagis-politon/#
Το κρίσιμο σημείο με τον όρο παγκοσμιοποίηση είναι ότι σε αυτή τη φάση η κίνηση του κεφαλαίου θέτει την συνολική κοινωνική ζωή, τα οικοσυστήματα και τη φύση υπό την εξουσία του. Παράγει την συνολική οικονομικοκοινωνική ζωή και την αναπαράγει ταυτόχρονα ιδεολογικοπολιτικά. Μετατρέποντας την μέχρι πρότινος παραγωγή αγαθών, σε παραγωγή του συνολικού «βίου» των ανθρώπων. Σε παραγωγή «υποκειμένων» ενός συγκεκριμένου ανθρωπολογικού τύπου με διανοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αντιλήψεις για την πραγματικότητα, που στηρίζονται σε μια κτητική, επεκτατική και χρησιμοθηρική ψυχοσύνθεση.
Μπορούμε να την ονομάσουμε βιοπολιτική παραγωγή, η οποία υλοποιείται στα πλαίσια ενός πλανητικού φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στα πλαίσια του «παγκόσμιου χωριού». Γιατί υπερβαίνει τα οικονομικά και πολιτικά όρια, τα οποία έθεταν στο παρελθόν τα κράτη-έθνη. Έχουμε υπέρβαση των «εθνικών αγορών» και της «εθνικής κυριαρχίας» και το κεφάλαιο γίνεται ταυτόχρονα υπερεθνικό, εθνικόκαι τοπικό, ενιαία και στα τρία επίπεδα, διαμορφώνοντας σταδιακά τις αντίστοιχες παγκόσμιες δομές του.
Η κυρίαρχη ιδεολογία με την οποία κάνει αυτήν την επέκταση είναι η ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης»(οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.). Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η επέκταση της χρηματικής βασικά οικονομίας μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις. Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας, ενώ η πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με τον τρόπο που συνέβαινε μέχρι τώρα. Αιτία για αυτό είναι ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές. Ταυτόχρονα υπάρχει και μια ψευδαίσθηση για γενίκευση της «δημοκρατίας», που αντικαθιστά αυταρχικά καθεστώτα, ενώ στην πραγματικότητα οδηγούμαστε σε ανατροπή της «αστικής δημοκρατίας» από την ολιγαρχία του πλούτου και το πέρασμα σε ένα παγκόσμιο ολιγαρχικό σύστημα.
Οι κρίσεις-ιδίως η παρούσα χρηματοπιστωτική, που εξελίσσεται σε συνολική δομική κρίση του καπιταλισμού-απομυθοποιούν και θέτουν σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποιημένη σήμερα κυριαρχία των κεφαλαιοκρατικών οικονομικών –κοινωνικών -πολιτικών σχέσεων από μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες των κυριαρχούμενων. Παρόλο που ένα μέρος του πολιτικού συστήματος προτείνει είτε «νεοκεϋνσιανές» πολιτικές και την επιστροφή στο «εθνικό δημοκρατικό κοινωνικό κράτος» , είτε «νεοδεξιές»- «νεολαϊκιστικές» πολιτικές και την επιστροφή στο αυταρχικό εθνικό κράτος «φρούριο» . Παρόλο που το πιο έξυπνο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου προσπαθεί να μετατραπεί σε «πράσινο» κεφάλαιο και να απαντήσει με την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Όλες αυτές οι κινήσεις δε μπορεί να επιτευχθούν στα πλαίσια του συστήματος, μέσω των αγορών, οι οποίες είναι από τη μια παγκοσμιοποιημένες-δε μπορεί πια να ξαναμπούν σε εθνικά καλούπια- και από την άλλη λειτουργώντας με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους, δεν μπορούν να προωθήσουν τη κοινωνική και οικολογική δικαιοσύνη. Δεν μπορεί να δώσει λύση ούτε το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, όσο και να δανείζει με χαμηλά επιτόκια, περιμένοντας την ανάκαμψη. Αυτή δε μπορεί να έρθει, αν δε μπουν όρια στην ανάπτυξη, όρια που μπαίνουν από τις πεπερασμένες δυνατότητες που έχει ο πλανήτης, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω.
Θα χρειασθεί να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της Αποανάπτυξης. Δηλαδή στο στάδιο που θα κυριαρχήσει η άποψη ότι μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα παράγοντας και καταναλώνοντας λιγότερα. Διαχωρίζοντας τις ανάγκες από τις επιθυμίες μας και υιοθετώντας μια «εθελούσια ολιγάρκεια», μπορούμε να επιβάλλουμε σταδιακά μια σμίκρυνση της οικονομίας που με σωστή διαχείριση όχι μόνο δε θα αυξήσει την ανεργία και τη φτώχεια, αλλά θα βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας.
Η ανάπτυξη, τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε περισσότερο ευτυχισμένους μας έκανε στις Δυτικές χώρες, ούτε τους φτωχούς του Τρίτου κόσμου βοήθησε-αντίθετα μετέτρεψε πολλούς από αυτούς σε οικονομικούς, πολιτικούς, περιβαλλοντικούς μετανάστες, αφού διέλυσε τους παραδοσιακούς τοπικούς τρόπους επιβίωσης- ενώ ήδη το κόστος των κλιματικών καταστροφών είναι δυσβάσταχτο για τις οικονομίες των κρατών.
Η επιλογή λοιπόν που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης. Να επιλέξουμε να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Θα χρειασθεί να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα. Επιδιώκοντας την ευημερία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας». Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσηςκαι αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.
Η κατεύθυνση μπορεί να είναι:
-«Αποανάπτυξη εδώ»: Όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα(σχεδόν σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς και κυρίως στον εξορυκτικό και τον τουριστικό)
-«Συντήρηση εκεί»: Όπου υπάρχει βιωσιμότητα(π.χ. στα μικρές αποκεντρωμένες εφαρμογές ήπιων μορφών ενέργειας)
-«Ανάπτυξη παραπέρα»: Όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος με τη μορφή εδαφολογικού άνθρακα και έτσι να «ξαναψυχθεί» η γη[1] ή της αναβλάστησης δασών, ανασύστασης λιμνών και βιοτόπων.
-Με διαμόρφωση συνθηκών ενδογενούς και τοπικής παραγωγής και διανομής μέσα από την προώθηση ομάδων παραγωγών, συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών για απευθείας διακίνηση τροφίμων και άλλων χρηστικών προϊόντων χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικών μικρών μαγαζιών, δικτύων διανομής και τοπικών συστημάτων ανταλλαγών κ.λ.π.,
-Με επαναπροσδιορισμό γενικότερα από την κοινωνία των βασικών της αναγκών και του τρόπου ικανοποίησή τους, όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και της ατομικής κατανάλωσης.
-Με στήριξη στα συλλογικά αγαθά και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα, σε ισορροπία με τη φύση.
-Με επιδίωξη περισσότερο της αυτοανάπτυξης-αυτοπραγμάτωσης των πολιτών μέσα από αντίστοιχη εκπαίδευση και συμμετοχή στις δομές αυτοοργάνωσης όλων των επιπέδων (οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, πολιτικών), μέσα από τη κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης και παιδείας[2] και την ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή και στην παραγωγική διαδικασία και κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών.
Γιατί την ίδια στιγμή, η κρίση μας αναγκάζει επίσης να αναζητήσουμε νέες δυνατότητες και τρόπους ζωής και παραγωγής, συνύπαρξης και εργασίας, καθώς και διευρυμένους χώρους για να δοκιμάζουμε όλα αυτά. Εγχειρήματα που πριν την κρίση για χρόνια διαχειρίζονταν από μικρές μειοφηφικές πρωτοβουλίες, τώρα βρίσκουν απήχηση και δημιουργούνται καινούργια με νέες ιδέες. Υπάρχουν αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και εγχειρήματα γειτονιάς, κοινωνικά-αλληλέγγυα ιατρεία, δίκτυα-οάσεις μη χρηματικής οικονομίας και ανταλλαγής, κοινωνικά παντοπωλεία με δωρεάν διάθεση προϊόντων και αντικειμένων κυρίως από «δεύτερο χέρι», νέας μορφής συνεταιρισμοί(χωρίς διοικητικά συμβούλια , με συνέλευση μελών), εργαστήρια και πρότζεκτ αυτοβοήθειας. Μοντέλα συλλογικής εργασίας και συνεργατικές με αποφάσεις στη βάση της συναίνεσης και της άμεσης δημοκρατίας, γίνονται πλατιά γνωστά και οικεία.
Η κλασική πολιτική πρόταση-από όλα σχεδόν τα κόμματα- για μια μονόπλευρη εστίαση στην μια από τα ίδια «ανάπτυξη» και στις επενδύσεις με στόχο την αύξηση των κερδών προς επανεπένδυση, δεν μπορεί να είναι η απάντηση. Και αυτό είναι ολοφάνερο. Παραμένουν άλυτες-και σε παγκόσμιο επίπεδο-οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις για ισότιμη και δίκαιη κατανομή των βαρών και των πλεονασμάτων, καθώς και η οικολογική καταστροφή. Χρειαζόμαστε μια εναλλακτική λύση, η οποία θα αντιμετωπίζει μαζί τα οικολογικά και κοινωνικά προβλήματα και τις αιτίες τους. Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα:
-Στο προσωπικό και συλλογικό επίπεδο συνείδησης,
-Στην οργάνωση και αυτοοργάνωση, στο θεσμικό πολιτικό επίπεδο.
-Στην επάνοδο του πνεύματος του κοινοτισμού για να βρούμε συλλογικά τις απαιτούμενες σήμερα ριζοσπαστικές λύσεις.
-Στην επιδίωξη βασικά με συνειδητό σχεδιασμό της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης!
Το διακύβευμα είναι, από τη μια:
-αν η απομυθοποίηση του καπιταλισμού και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, θα μας πείσει ότι η εκχώρηση της αντιπροσώπευσης και η διαμεσολάβηση από τους επαγγελματίες πολιτικούς των κομμάτων, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος διακυβέρνησης.
-αν θα αποφασίσουμε να αναλάβουμε οι ίδιοι τη διαμόρφωση των συνθηκών της ζωής μας, προχωρώντας σε δομές αυτοοργάνωσης και αυτοκυβέρνησης.
-αν θα σταματήσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν καταναλωτές πολιτικών και θα αποφασίσουμε να συμμετάσχουμε στις διεργασίες διαμόρφωσης της πολιτικής, στις προσπάθειες δημιουργίας συλλογικών μορφών εργασίας και παραγωγής για την ικανοποίηση βιοτικών κατ αρχήν αναγκών,
- αν θα αντιληφθούμε, ότι ο καλύτερος διαμεσολαβητής είμαστε οι ίδιοι για τον εαυτό μας.
Ή, από την άλλη, αν αυτή η απομυθοποίηση θα μας οδηγήσει σε καθεστώτα διαχείρισης της κατάρρευσης από τις ελίτ(τεχνοφασιστικά ή οικοφασιστικά [3])
Το στοίχημα από δω και πέρα θα είναι αν θα δημιουργηθεί ένα κοινωνικό κίνημα με ένα κρίσιμο μέγεθος, που θα οδηγήσει στην υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης και στη θέσμιση ενός νέου «κοινωνικού συμβολαίου» σε κάθε χώρα και περιοχή για μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική οργάνωση των κοινωνιών μέσα από συντακτικές –συνταγματικές συνελεύσεις παντού [4].
Η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης-γιατί αυτή πια είναι μη αναστρέψιμο ιστορικό γεγονός για να διαγραφεί-μπορεί να γίνει μόνο με τη διαδικασία της οικουμενικοποίησης. Μια διαδικασία που θα στηρίζεται στην αρχή της οικουμενικότητας, στην αρχή κατά την οποία:
-Μία είναι η πατρίδα όλων, ο μπλε πεπερασμένος και μοναχικός στο κοντινό διάστημα πλανήτης μας.
-Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, τα δώρα γενικά της φύσης αυτού του πλανήτη, είναι δώρα και κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής που δημιούργησε αυτή η φύση.
Ο έλλογος άνθρωπος, έχοντας συνείδηση αυτού του γεγονότος, μπορεί να αποδεχθεί αυτή την έννοια της οικουμενικότητας:
-Καταρχήν, της κοινής κληρονομιάς του φυσικού πλούτου, του εύφορου εδάφους, των δασών και της φυσικής προσφοράς τους(οξυγόνου, οργανικής ύλης και πρώτων υλών), των ποταμών-λιμνών-θάλασσας, των φυσικών ειδών τους και της αντίστοιχης υλικής και πνευματικής προσφοράς τους( ομορφιά, θέα, αναζωογόνηση, αναψυχή κ.λπ.), των διάφορων βιοτόπων και οικοσυστημάτων της άγριας ζωής, των πρώτων υλών και των πηγών ενέργειας για χρήση και μεταποίηση από το υπέδαφος, το έδαφος και την ατμόσφαιρα(σήμερα εξορύσσονται, καναλιζάρονται με αγωγούς, συσκευάζονται, εμφιαλώνονται, διανέμονται κ.λπ. από ιδιωτικές κυρίως εταιρείες. Τελευταία μάλιστα διεκδικούν και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Αρκτικής και Ανταρκτικής- που μέχρι τώρα δεν ανήκαν σε κανένα-με την ευκαιρία του λιώσιμου των πάγων σε αυτές, λόγω του φαινομένου του «θερμοκηπίου») .
-Στη συνέχεια, της κοινής κληρονομιάς του κοινωνικά και συλλογικά παραχθέντος πλούτου από προηγούμενες ανθρώπινες κοινότητες και κοινωνίες. Αλλά και του κοινωνικά-σε συγκεκριμένη κοινωνία- παραγόμενου νέου πλούτου, που είναι αναγκαίο και δίκαιο να μοιράζεται σε όλους τους ανθρώπους της συγκεκριμένης κοινωνίας. Τέτοιος κοινωνικός πλούτος, αγαθά δηλαδή της κοινωνικής παραγωγής, είναι:
-Οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες που βελτιώθηκαν και κληρονομήθηκαν από τους αγρότες προηγούμενων κοινωνιών για την παραγωγή τροφής,
-Οι διαδικασίες και η γνώση γύρω από τη σημερινή παραγωγή τροφής(σήμερα όλα τα προηγούμενα πατεντάρονται από εταιρείες και ιδιωτικοποιούνται).
-Η κοινωνικά παραγόμενη γνώση σε όλα τα γνωστικά πεδία και η μετάδοσή της, η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς.
-Η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης.
-Ο εφοδιασμός των πόλεων και των οικισμών σε νερό μέσω δικτύων και καναλιών από κοινές πηγές και αποθέματα νερού.
-Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας -από κοινές πηγές ενέργειας- και η διανομή της μέσω δικτύων σε κοινή γη -δημόσια ή δημοτική-και δρόμους.
-Η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων μέσω χρήσης κοινών δρόμων στην ξηρά και θάλασσα, των λιμανιών καθώς και σταθερών τροχιών, μέσω κοινών μέσων μαζικής μεταφοράς.
-Η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση υλικών από την ανακύκλωση των κοινών αποβλήτων-απορριμμάτων των πόλεων και οικισμών.
-Η χρήση των κοινών ραδιοσυχνοτήτων, τηλε-συχνοτήτων και τηλεφωνίας, καθώς και των πληροφοριακών λεωφόρων, που σήμερα παραχωρούνται από τους κρατούντες σε ιδιωτικά μέσα πληροφοριών και επικοινωνίας, κ.λπ., κ.λπ.
Η οικουμενικότητα θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να καταργήσει τη σημερινή κατάσταση:
-Το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ιδιοκτησία,
-Τη σημερινή ιδιωτικοποίηση των φυσικών-συλλογικών-κοινωνικών αγαθών,
-Τον ατομικισμό-ανταγωμισμό και τις κοινωνικές ανισότητες,
-Την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης,
-Τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ.
Ειδικά στον ελλαδικό χώρο η έννοια της οικουμενικότητας έχει βάση από πολύ παλιά. Υπήρχε εκφρασμένη γενικά και στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία και σκέψη με τις οικουμενικές αξίες: της αγάπης-φιλίας-έρωτα, του ωραίου(φιλοκαλίας) και της ελευθερίας, του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας, του μέτρου, της φιλομάθειας, της αλήθειας- παρρησίας κ.λπ.
Επίσης και στο μετέπειτα ελληνορθόδοξο πνεύμα και παράδοση με τις αξίες: του «κοινού καλού», της εγκράτειας και ασκητικής, της ισότητας μέσω πνευματικής ανάτασης και αλληλεγγύης κ.λπ.(σαν καρικατούρα της εκφράζεται σήμερα π.χ. στον θεσμό του «Οικουμενικού Πατριαρχείου»).
Σήμερα βέβαια αυτές οι αξίες έχουν απορριφθεί σε μεγάλο βαθμό από τους Νεοέλληνες.
Η μετάβαση στην οικουμενικότητα και την αποανάπτυξη: ξεκινώντας από τη κοινή βάση που υπάρχει με την παγκοσμιοποίηση, ότι δηλαδή έχουμε ήδη παρούσα τη βιοπολιτική παραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου ζωής των ανθρώπων, θα χρειασθεί το ίδιο ολιστικά(στο οικονομικό, ιδεολογικό και πολιτικό πεδίο, ενιαία και αδιαίρετα) να διαμορφώσουμε και τον νέο καλό βίο(την ευζωία) στα πλαίσια του κοινωνικού σχηματισμού της Κοινότητας των Κοινοτήτων και του πολιτισμού της.
Αυτός ο νέος πολιτισμός θα δημιουργηθεί μέσα από την άρση των δεδομένων του υπάρχοντος:
-Την άρση κύρια της αντιπαλότητας στο οντολογικό, ιδεολογικό και κοινωνικό επίπεδο.
-Την άρση των μεγάλων σημερινών αντιθέσεων: α) εξατομίκευσης-συλλογικών συστημάτων(το υπαρκτικό πρόβλημα) β) συσσώρευσης πλούτου-ικανοποίησης βιοτικών αναγκών(οικονομικό πρόβλημα) και των αντίστοιχων ταξικών ανισοτήτων, αντιθέσεων(κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα) γ) τεχνόσφαιρας-βιόσφαιρας(οικολογικό πρόβλημα) και δ) «Βορά»-«Νότου»( πρόβλημα άνισων ανταλλαγών και κυριαρχίας).
Ταυτόχρονα μέσα από την επιδίωξη της διαμόρφωσης των νέων στοιχείων του:
i) Του ανθρωπολογικού τύπου: από το κατακερματισμένο συνειδησιακά άτομο προς το πολύπλευρα αναπτυγμένο «πρόσωπο». Από τον καταναλωτή βιοτικών, χρηστικών, ιδεοπολιτικών αξιών στον ταυτόχρονο παραγωγό τους, στον παραγωγοαναλωτή τους. Από τον ανασφαλή και κατεχόμενο από τον φόβο της απώλειας και του θανάτου άνθρωπο, στη φιλοσοφημένη, προσγειωμένη προσωπικότητα, που αναγνωρίζει την ύπαρξή της σαν μια προσωρινή συσσωμάτωση της «κοχλάζουσας» συμπαντικής υλοενέργειας. Που αποδέχεται ότι δεν γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνο για να καταναλώνει, αλλά για να ζήσει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό και τους άλλους γύρω του.
ii)Του αξιακού-πολιτισμικού προτύπου: από τις κυρίαρχες αξίες του ατομικισμού, του βολέματος του «εαυτού», της ατομικής κατανάλωσης και απληστίας, της επέκτασης της κτήσης, του ανταγωνισμού, της επιβολής και κυριαρχίας στους άλλους και τις άλλες μορφές ζωής, κ.λπ., στις αξίες της συνύπαρξης, της συλλογικής ευζωίας, της εγκράτειας, της αλληλεγγύης, της αποδοχής του διαφορετικού, της συνεργατικότητας, της συνεργασίας και ισορροπίας με τα οικοσυστήματα και τη φύση, κ.λπ.
iii)Της ιδιοκτησίας: από την ατομική-εταιρική ιδιοκτησία της γης, μέσων παραγωγής και των αντίστοιχων προσόδων τους, από την ιδιωτικοποίηση των φυσικών και κοινωνικών συλλογικών αγαθών, στη συλλογική ιδιοκτησία(των συλλογικοτήτων-συνεταιρισμών των άμεσων παραγωγών κάθε είδους), στη κοινοτική (των χωρικών ή θεματικών κοινοτήτων, που την διαχειρίζονται), στη δημοτική ιδιοκτησία( στα χέρια του δημοτικού τομέα της οικονομίας, στον οποίο μπορεί να δίνεται προτεραιότητα για την ικανοποίηση των αναγκών των δημοτών), στη συλλογικο-δημοτικο-ποίηση των κοινωνικών αγαθών.
iv)Της εργασίας: από μισθωτή εργασία με μισθούς εκμετάλλευσης της υπεραξίας της από τους εργοδότες και τον διαχωρισμό από τα προϊόντα που παράγει και που μπορεί να είναι καταστροφικά για την κοινωνία, από τη ρουτίνα της αλυσίδας παραγωγής και του εργοστασίου, τις βάρδιες και τα ωράρια, τις υπερωρίες ή την ανεργία, από το διαχωρισμό σε χειρωνακτική και διανοητική, από την ιεραρχική δομή της κ.λπ., στην δημιουργική εργασία και απασχόληση με χρήσιμα και αναγκαία για όλους αποτελέσματα, στην ικανοποίηση από τα ολοκληρωμένα προϊόντα της και το εισόδημα από αυτήν, στην αυτοδιαχείρισή της στους χώρους δουλειάς, στην μείωση των ωραρίων μέσω δίκαιης κατανομής σε όλους που μπορούν να εργάζονται , ώστε να μην υπάρχει ανεργία.
v)Της εκπαίδευσης: από έναν εκπαιδευτικό μηχανισμό-κρατικό ή ιδιωτικό- διαχωρισμένο από την παραγωγή και την κοινωνικοπολιτική ζωή, από μια αυταρχική μετάδοση δοσμένης εκ των προτέρων γνώσης στη νέα γενιά από τους ειδικούς και τις «αυθεντίες» σε κατακερματισμένα πακέτα των «μαθημάτων», από μια δομή που προωθεί το χωρισμό της πνευματικής από τη χειρωνακτική εργασία και περιέχει την αντίφαση μεταξύ των κοινωνικών και ατομικών αναγκών και στην οποία πάλι δε μπορεί να γίνουν όλοι κοινωνοί μέχρι και την ανώτερη βαθμίδα, από μέσο αναπαραγωγής της υπάρχουσας ταξικής διαστρωμάτωσηςκ.λπ., στη κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης και στην ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή και στην παραγωγική διαδικασία κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών και των κοινοτήτων τους σε ισορροπία με τη φύση, στη μετάδοση της γνώσης στους χώρους παραγωγής της και την κατάλληλη στιγμή, στη μετατροπή της σχέσης εκπαιδευτού - εκπαιδευόμενων σε σχέση ανταλλαγής εμπειρίας από διαφορετικά επίπεδα, σε μέσο οικοδόμησης αταξικού ανθρώπου – κοινωνίας κ.λπ.
vi)Της Επιστήμης-Τεχνολογίας: από την έρευνα σύμφωνα με τις επιταγές της αγοράς και των επιχειρήσεων, στην ανεξάρτητη έρευνα που δίνει απαντήσεις για την ικανοποίηση των κοινωνικών υλικών και πνευματικών αναγκών. Από το πατεντάρισμα και την πνευματική ιδιοκτησία, στην ελεύθερη διάδοση και χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων και των τεχνολογικών καινοτομιών. Από την κατακερματισμένη σε τομείς επιστήμη της κυριαρχίας επί της φύσης και της ζωής, στην ολιστική επιστήμη που διδάσκεται από την ισορροπία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Από την μιλιταριστική τεχνολογία του κοινωνικού ελέγχου, της πολεμικής επιβολής και της μόλυνσης του περιβάλλοντος, σε τεχνολογίες ήπιες, απελευθερωτικές και αποκατάστασης των μέχρι τώρα καταστροφών κ.λπ.
vii)Της οικονομίας: από την μεγιστοποίηση του κέρδους και την ιδιοποίηση των πλεονασμάτων, από τη συσσώρευση χρήματος- κεφαλαίων και μετατροπή τους μέσω χρηματοπιστωτικών επενδύσεων σε επιπρόσθετο πλούτο, από την κρατική ή ιδιωτική εταιρική βιομηχανική παραγωγή, από την αυξανόμενη χρήση υλικών και ενέργειας και την υπερεκμετάλλευση ανθρώπων και φύσης, από τη ρύπανση-μόλυνση του περιβάλλοντος και την αναγωγή της κατανάλωσης και των ορυκτών καυσίμων σε «κινητήρα ανάπτυξης» κ.λπ., στην κοινωνική και αλληλέγγυα-συνεργατική οικονομία των αναγκών, στην αυτοδιαχείριση της παραγωγής και της διανομής, στη δίκαιη κατανομή των πλεονασμάτων, στην επένδυση στα κοινά και κοινωνικά αγαθά και στην αναγέννηση των φυσικών οικοσυστημάτων, στη δημιουργία βιομηχανικών οικοσυστημάτων, στη μειωμένη χρήση υλικών και ενέργειας και στη βελτίωση της αποδοτικότητας καθώς και στη μετατροπή του μείγματος της παραγόμενης ενέργειας με αιχμή τις ΑΠΕ(ανανεώσιμες πηγές), στη σύνθεση της οικονομικής με την οικολογική καινοτομία, στην επαναχρησιμοποίηση των υλικών και στη δημιουργία ανθεκτικών προϊόντων μακράς χρήσης, στις ομάδες παραγωγών, στους συνεταιρισμούς, στα δίκτυα διανομής κ.λπ., κ.λπ.
viii)Της υγείας: από ένα ιατροφαρμακευτικό σύστημα που αντιμετωπίζει κύρια τα συμπτώματα των ασθενών με φαρμακευτική και νοσοκομειακή αγωγή και ταυτίζει την έννοια της υγείας με την ιατρική περίθαλψη που ευνοεί την φαρμακοβιομηχανία, σε μια κοινωνικοποιημένη φροντίδα υγείας. Το γενικό επίπεδο υγείας συνδέεται άμεσα με την οικονομική ζωή και τις συνθήκες εργασίας, τις ανισότητες και τη μόλυνση του περιβάλλοντος . Έτσι η δράση σε αυτούς τους τομείς θα έχει να κάνει και με την πρόληψη της υγείας. Ταυτόχρονα η ενημέρωση και η πληροφόρηση για τις αιτίες των ασθενειών θα συμβάλει πολλή στην πρόληψη και την αυτο -ίαση. Η αναγκαία περίθαλψη για τον πληθυσμό στη συνέχεια θα πρέπει να οργανωθεί στη βάση της κοινωνικής - οικονομικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης, με αυτοδιαχείριση από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στους χώρους περίθαλψης και παροχής συμβουλών (τα «κοινωνικά ιατρεία» που δημιουργήθηκαν π.χ. στην Ελλάδα τελευταία δίνουν μια εικόνα. Για την γενικότερη οργάνωσή της μπορούν να εκλέγονται π.χ. συμβούλια υγείας για κάθε περιοχή).
ix)Της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης: η χωρική κοινότητα, ο δήμος και η πόλη χωρισμένη σε πληθυσμιακά και χωρικά κατάλληλους δήμους, θα είναι ο χώρος για αλλαγή της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και όχι το κράτος. Η ομοσπονδιοποίηση κοινοτήτων και δήμων σε περιφέρειες και η ομοσπονδιοποίηση περιφερειών για την εθνική επικράτεια θα είναι η δομή διακυβέρνησης στο δρόμο για τη μετάβαση στην οικουμενοποίηση και τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας και όχι το αστικό εθνικό κράτος, οι περιφερειακές ενώσεις κρατών και οι πόλοι παγκόσμιας επιρροής, καθώς και οι διάφορες ανεξέλεγκτες δομές τύπου παγκόσμιας τράπεζας, ΠΟΕ και ΔΝΤΗ , σαν μορφές παγκόσμιας διακυβέρνησης από την ολιγαρχία του πλούτου που συμβαίνει με τη παγκοσμιοποίηση. Η άμεση δημοκρατία με τη μορφή συνελεύσεων πολιτών-προσώπων και εντολοδόχων στα διάφορα επίπεδα αυτοδιακυβέρνησης και όχι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία της διαμεσολάβησης στα πλαίσια των κοινοβουλίων εθνικών κρατών, θα είναι η επιδίωξη της οικουμενικοποίησης της Κοινότητας των Κοινοτήτων.
Το κοινωνικό κίνημα για την Κοινότητα των Κοινοτήτων, στη πορεία μετάβασης προς αυτήν, έχει σαν προδρόμους το μετά το Σιάτλ κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης(«όχι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση», το μετά το Ρίο κίνημα για τη σταθεροποίηση του κλίματος («αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα»), το σε παγκόσμιο επίπεδο εκφρασμένο κίνημα Occupy. Το Ζαπατίστικο Κίνημα στην περιοχή Τσιάπας του Μεξικού, καθώς και το παγκόσμιο ιθαγενικό κίνημα των κοινοτήτων. Τη Δημοκρατική Αυτονομία των Καντονίων της Ροζάβα στη Συρία. Επίσης τα λιγότερο γνωστά κινήματα: της «εξόδου», του κοινοτισμού και των οικοκοινοτήτων[5], της αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης[6] (ιδίως στη Ν. Ευρώπη), της αυτονομίας - χειραφέτησης[7](ιδίως των ιθαγενών λαών στη Λατινική Αμερική), της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας[8].
x)Της στρατηγικής της Τοπικοποίησης: που είναι η στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη νέα οικουμενικότητα στρεφόμενοι σε αποκεντρωμένες, επανατοπικοποιημένες, αυτοδιαχειριζόμενες, οικολογικές κοινωνίες της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών
Δημιουργώντας από την αρχή κιόλας στοιχεία και δομές της Κοινότητας των Κοινοτήτων σε αντιπαράθεση, σύγκρουση και υπέρβαση με τα στοιχεία και τις δομές του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, θα είναι δυνατόν να τεθεί επί τάπητος και το ζήτημα ενός νέου κοινωνικού παγκόσμιου συμβολαίου της Κοινότητας των Κοινοτήτων, που θα εκφράζεται σε νέα τοπικά, εθνικά, υπερεθνικά και περιφερειακά συντάγματα.
Η Τοπικοποίηση είναι μια στρατηγική για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κεντρικού κράτους που μπορεί να επιλεχθεί, για να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της "απο-ανάπτυξης", όσο γίνεται πιο ανώδυνα, χωρίς να της επιβληθεί η «φτωχοποίηση» μέσα από τεχνοφασιστικά καθεστώτα.
Ειδικά όσον αφορά στην Ελλάδα:
Οι έλληνες «απο κάτω» να καταλάβουν ότι δε μπορούν να γυρίσουν προς τα πίσω, στο προηγούμενο της κρίσης μοντέλο ανάπτυξης που στηριζόταν στον υπερκαταναλωτικό τρόπο ζωής και στο μεγενθυμένο οικολογικό αποτύπωμα. Θα χρειασθεί, μέσα από την όξυνση της κρίσης, να αντιληφθούμε όλοι ότι είναι ψευδαίσθηση η επιθυμία μας να «ανελιχθούμε» κοινωνικά και να επιδιώξουμε την «ευημερία» μας μέσω της αύξησης του κομματιού της πίτας που μας αναλογεί. Θα χρειασθεί να αντιληφθούμε καθαρά ότι η ευζωία μας δε μπορεί να ταυτισθεί με την ατομική κατανάλωση .
Μπορεί να επιτευχθεί αν επιδιώξουμε την ευζωία μέσω της ανάδειξης άλλων σημαντικών αξιών και προτεραιοτήτων: της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της κοινότητας, της φιλίας, της ελευθερίας, του αυτοκαθορισμού, της κοινωνικής-αλληλέγγυας οικονομίας, της στήριξης στην αφθονία των κοινωνικών-συλλογικών αγαθών μας και στους δίκαια κατανεμημένους περιορισμένους φυσικούς πόρους μας.
Να αντιληφθούμε ότι δε μπορεί να συναινούμε πλέον στον μέχρι τώρα τρόπο ανάπτυξης και διακυβέρνησης που μας οδήγησε εδώ.
Πραγματικά, η απομυθοποίηση του καπιταλισμού και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, μπορεί να μας πείσει πιο εύκολα πια, ότι η εκχώρηση της αντιπροσώπευσης και η διαμεσολάβηση από τους επαγγελματίες πολιτικούς των κομμάτων, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος διακυβέρνησης. Ότι θα πρέπει να αναλάβουμε οι ίδιοι τη διαμόρφωση των συνθηκών της ζωής μας, προχωρώντας σε δομές αυτοοργάνωσης και αυτοκυβέρνησης.
Αν σταματήσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν καταναλωτές πολιτικών και αποφασίσουμε να συμμετάσχουμε στις διεργασίες διαμόρφωσης της πολιτικής, στις προσπάθειες δημιουργίας συλλογικών μορφών εργασίας και παραγωγής για την ικανοποίηση βιοτικών κατ αρχήν αναγκών, θα αντιληφθούμε, ότι ο καλύτερος διαμεσολαβητής είμαστε οι ίδιοι για τον εαυτό μας.
Ένα κοινωνικό κίνημα, που θα ξεκινήσει από την «άμυνα», από τα συνθήματα: δεν «πληρώνουμε τα χρέη τους», «δε πουλάμε τα κοινωνικά και δημόσια αγαθά μας, ούτε το περιβάλλον μας», «δε χρειαζόμαστε τα λεφτά τους» κ.λπ., θα πρέπει να προχωρήσει επιθετικά στη δημιουργία εναλλακτικών μορφών ατομικής και κοινωνικής ύπαρξης. Να διαμορφώσει και να βάλει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα από τα κάτω, για τους «από κάτω», που θα δίνει λύσεις στην καθημερινότητά τους, αποτινάζοντας από πάνω τους το καθεστώς της αποικίας χρέους, στο οποίο βρίσκεται η χώρα, αλλά θα αλλάζει και την κυρίαρχη ατομική και κοινωνική συνείδηση του ατομικισμού που έχει διαμορφώσει τον κυρίαρχο σημερινό ανθρωπολογικό τύπο της ελληνικής κοινωνίας, ανεξάρτητα της ταξικής του προέλευσης.
Ένα τέτοιο κίνημα μπορεί να γίνει κάποια στιγμή πλειοψηφικό στην κοινωνία, και να την οδηγήσει σε ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» για μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική οργάνωσή της, αν διαμορφώσει συνθήκες ενδογενούς και τοπικής παραγωγής και διανομής, ώστε σημαντικές κοινωνικές κατηγορίες να βελτιώσουν τα εισοδήματά τους μέσα από την προώθηση ομάδων παραγωγών, συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών για απευθείας διακίνηση τροφίμων και άλλων χρηστικών προϊόντων χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικών μικρών μαγαζιών, δικτύων διανομής και τοπικών συστημάτων ανταλλαγών με δικό τους νόμισμα κ.λ.π.
Με στήριξη όσο γίνεται περισσότερο στους τοπικούς πόρους κάθε περιοχής για τοπική ποιοτική παραγωγή που θα ικανοποιεί τις ανάγκες κυρίως της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος-περιφέρεια και επικράτεια και όχι οπωσδήποτε με κριτήριο το συγκριτικό πλεονέκτημα στη παγκόσμια αγορά Θα χρειασθεί να στηριχθούμε στις κοινότητες κάθε είδους- αστικές ή της υπαίθρου, αλλά και επαγγελματικές, κοινωνικής ή συνεργατικής οικονομίας, τις κοινότητες ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου(π.χ. κοινότητες «κοινής χρήσης» κατοικιών, αυτοκινήτων κ.λπ) -σαν κύτταρα της νέας κοινωνίας που θα επιδιώξουμε.
Εφαλτήρας για την οικονομία μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας, ο τομέας ένδυσης-υπόδησης, ο ενεργειακός τομέας με αιχμή στις Ηπιες Μορφές Ενέργειας και τις ήπιες τεχνολογίες καθώς και ο τομέας του ήπιου οικοτουρισμού για δημιουργία επιπλέον τοπικού εισοδήματος
Εφαλτήρας για τη διαμόρφωση αντίστοιχης πολιτικής οι τοπικές κινήσεις πολιτών που παρεμβαίνοντας στις τοπικές κοινωνίες και συμμετέχοντας στις τοπικές εκλογές-όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες και το αποφασίζουν οι συνελεύσεις τους-θα απαιτήσουν «συμμετοχικούς προϋπολογισμούς» στους δήμους. Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα είναι σημαντικός!
[1]Πρόταση της παγκόσμιας οργάνωσης των μικροαγροτών Via Campecina
[2]Έχουμε αναφερθεί στο Βιβλίο μας «Ο ανθρωπολογικόε τύπος της αποανάπτυξης –τοπικοποίησης», στο κεφάλαιο «Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ»(σελ. 97-104) αρκετά διεξοδικά
[3] Ο Χίτλερ είχε στην κυβέρνησή του τέσσερους υπουργούς από το κίνημα της Βιοδυναμικής Γεωργίας: βλέπε το βιβλίο Οικοφασισμός, Μαθήματα από τη γερμανική εμπειρία της Janet Biehl, Εκδόσεις Ισνάφι(2003)
[4] Βλέπε στο βιβλίο μας: Ο Ανθρωπολογικός Τύπος της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, εκδόσεις των συναδέλφων, σελ. 96.
[5] http://directory.ic.org/iclist/geo.php,
http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html
[6] επιστημονικό: http://degrowth.org/
κοινωνικό π.χ Ελλάδα: http://apokoinou.com/
[7] βλέπε αντίστοιχο βιβλίο: Raul Zibechi, “αυτονομίες και χειραφετήσεις, η Λατινική Αμερική σε κίνηση,
[8] στην Ελλάδα π.χ. ένας κατάλογος των εγχειρημάτων της στο: http://www.apn.gr/news/nea/diktya-antallagis-politon/#
Comments
Post a Comment