Η ΣΧEΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟY ΤΩΝ ΙΘΑΓΕΝΙΚΩΝ ΛΑΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟ
(αναδημοσίευση από http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/6690466# )
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΛΕΜΠΑΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΛΕΜΠΑΣ
Η εισήγησή μου στην εκδήλωση στο Παγκάκι:
Μια από τις βασικές αντιλήψεις αυτοπροσδιορισμού των ιθαγενών λαών είναι η αντίληψή τους για τη «μάνα μας τη γη». Ο πλανήτης μας δεν είναι απλά και μόνο ένα σύνολο αδρανών υλικών και «φυσικών πόρων», που μπορούμε να εκμεταλλευόμαστε δωρεάν, αλλά είναι η ίδια η μάνα μας προς την οποία θα πρέπει να δείχνουμε σεβασμό. Να εμβαθύνουμε τη σχέση μας με όσα μας δίνουν ζωή και να ζούμε σε ισορροπία με τη φύση και τις υπόλοιπες μορφές ζωής, επιδιώκοντας την «καλή ζωή»(Vivir Bien).
Οι κοινότητες των αυτοχθόνων εργάζονται για να δημιουργήσουν τις υλικές και πνευματικές συνθήκες για να καθιερώσουν το Vivir Bien, το οποίο σημαίνει την αρμονική ζωή σε σταθερές κοινωνικές βάσεις. Το Vivir Bien είναι κάτι πολύ περισσότερο από την απλή ικανοποίηση των αναγκών ή την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, και βέβαια είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την ευημερία που στηρίζεται στη συσσώρευση αγαθών, όπως το αντιλαμβανόμαστε οι άνθρωποι του «αναπτυγμένου» κόσμου. Δεν μπορεί να εξομοιωθεί με την ανάπτυξη, αφού η ανάπτυξη, όπως την εννοεί ο δυτικός κόσμος, είναι ασύμβατη με τις αρχές και τις αξίες των ιθαγενών.
Στον «δικό μας» κόσμο μιλάμε σήμερα για ανάπτυξη, βιώσιμη ανάπτυξη, ήπια ανάπτυξη κ.λπ και τελευταία μάλιστα αρκετοί μιλάμε για από-ανάπτυξη. Η κοσμοθεωρία των αυτοχθόνων λαών δεν αναφέρεται στην έννοια της ανάπτυξης και τα παράγωγά της.
Στην ουσία για να καταλάβουμε τα πρότυπα ζωής των κοινοτήτων των αυτοχθόνων, θα πρέπει να κατανοήσουμε τον κοινοτικό τρόπο οργάνωσής τους, δηλαδή τη κοσμοθεωρία τους για τον κοινοτισμό. Οι αυτόχθονες της Αμερικής, από το βορά ως το νότο, μπορεί να έχουν διαφορετικές μορφές πολιτιστικής έκφρασης, όμως έχουν τον ίδιο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, ο οποίος στηρίζεται στις κοινότητες. Η καθημερινότητα δε των κοινοτήτων τους καθορίζεται όχι μόνο από τις κοινοτικές κοινωνικές τους σχέσεις, αλλά και από τις στενές σχέσεις που έχουν με τη ζωή σαν φαινόμενο.
Τα έθνη π.χ. των Αϋμαρά(Aymara) και των Κέτσουα(Quechua)[1] πιστεύουν ότι τα πάντα έχουν δύο πηγές: την κοσμική ενέργεια(ο πατέρας του σύμπαντος Pachakama) και την δύναμη της μάνας γης(η μητέρα γη Pachamama). Από αυτά τα δύο γεννιέται κάθε μορφή ύπαρξης. Αυτό σημαίνει ότι για αυτές τις φυλές η επιδίωξη της ισορροπίας μεταξύ του άνδρα(Chahca) και της γυναίκας(Warmi) έχει ιερή προέλευση. Είναι βασικό στοιχείο της καθημερινής πνευματικότητάς τους και όχι μόνο ανάγκη της κοινωνικής τους σχέσης. Αν δεν μπορούν να αποκαταστήσουν αυτή την ισορροπία, δε μπορούν να πραγματοποιήσουν καμιά σοβαρή αλλαγή στη ζωή τους.
Από την κοσμοθεωρία τους αυτή προέρχεται και η αντίληψή τους ότι το σύμπαν είναι ενωμένο και ενιαίο και άρα υπάρχει μια αλληλεξάρτηση μεταξύ των στοιχείων του, ζωντανών ή μη ζωντανών. Υπάρχει κατεξοχήν αλληλεξάρτηση ανάμεσα στους ανθρώπους. Εφαρμόζοντας αυτή την αλληλεξάρτηση στα πλαίσια των κοινοτήτων τους, όχι μόνο δεν εξαφανίζουν το άτομο, αλλά το αναδεικνύουν σαν ολόπλευρα αναπτυγμένο άτομο, με όλες τις δεξιότητες και ικανότητες που το έχει προικίσει η φύση. Επιδιώκουν δηλαδή την ισορροπία μεταξύ της ατομικότητας και της κοινότητας. Οι όροι “inach” ή “inaj” των Αϋμαρά π.χ. σημαίνουν το «σημείο συνάντησης» μεταξύ του επιμέρους και του συνόλου.
Επίσης αποδέχονται ότι στη ζωή υπάρχουν κάθε φορά περισσότερες εναλλακτικές επιλογές από ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ. Προβάλλοντάς το αυτό στην καθημερινή ζωή των κοινοτήτων τους, το επεκτείνουν και στα καθημερινά ατομικά ή κοινοτικά προβλήματα ψάχνοντας για περισσότερες από μια λύση. Οι επιλογές τους ξεπροβάλλουν μέσα από τις επιλογές που κάνει η ίδια η φύση για τη ζωή. Αυτή την πρόταση κάνουν και για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων που έχει η ανθρωπότητα σήμερα. Και των κοινωνικών προβλημάτων στο εσωτερικό των χωρών, αλλά και των ζωτικών προβλημάτων των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Προτείνουν δηλαδή το δικό τους πολιτισμικό πρότυπο που είναι ο κοινοτισμός.
Ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος σε παγκόσμιο επίπεδο σήμερα νοιώθει ότι γύρω του υπάρχει μοναξιά και έλλειψη αρμονίας. Ότι υπάρχει ένα κενό μέσα και έξω του. Έχουν αλλοτριωθεί πολλές πλευρές της ζωής του, είτε αυτές είναι προσωπικές, είτε οικογενειακές, είτε κοινωνικές. Είναι μια συλλογική αλλοτρίωση που έχει εξαλείψει την ευαισθησία και το σεβασμό προς ότι τον περιβάλει. Ζει στα πλαίσια ενός πολιτισμού που κάθε άλλο παρά ευτυχισμένο τον κάνει, μέσα στην ανεξέλεγκτη βία που έχει γίνει απειλή και για την ανθρώπινη και για τις άλλες μορφές ζωής. Για να ανασυνθέσει τη ζωή του λοιπόν ο σύγχρονος άνθρωπος, θα χρειασθεί να αναλάβει δράση σε όλα τα επίπεδα, τα τοπικά, τα εθνικά , τα διεθνή. Να αποκτήσει μια συνείδηση που θα κατανοήσει την ανάγκη για πλησίασμα του ενός από τον άλλο και θα επιδιώξει την ατομική «καλή ζωή» στηριγμένη στη συλλογικότητα και τον κοινοτισμό.
Σε αυτή την διαδικασία αλλαγής συνείδησης δεν υπάρχει ένα πρώτο βήμα και μετά ένα δεύτερο κ.λπ., αλλά μια συνεχής αλληλεπίδραση μέσα από την έκφραση και εξωτερίκευση των στοχασμών του καθενός και την γένεση αντιδράσεων από τους άλλους. Αν αυτή η αλληλεπίδραση γίνει καθημερινή πρακτική, τότε μπορεί να υπάρξει προχώρημα όλων μέσα από την ανταλλαγή των απόψεων και την συνεύρεση μεταξύ των ανθρώπων. Όλοι οι άνθρωποι θα χρειασθεί να σταματήσουν κάποια στιγμή, να κοιτάξουν προς τα πίσω, και γυρίζοντας προς τα μπρος να αναρωτηθούν για το πώς έχουν γίνει και πως αισθάνονται. Για το πώς θα βαδίσουν στη συνέχεια. Θα έχουν μια καλύτερη ζωή αν συνεχίζουν να επιδιώκουν τη συσσώρευση οικονομικού πλούτου και την κυριαρχία του ενός πάνω στους άλλους; Ή θα αναζητήσουν την αρμονία και την ισορροπία στα πλαίσια μιας ποιοτικής ζωής; Αυτό θα χρειασθεί να γίνει όχι μόνο στα πλαίσια των αυτόχθονων λαών, όπως λένε, αλλά στη ζωή στο σύνολό της, γιατί σήμερα αυτή βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να προχωρήσουν από δω και πέρα όχι μόνο με τη λογική, αλλά παρατηρώντας και αναζητώντας λύσεις στην βιοποικιλότητα που υπάρχει στη φύση. Ταυτόχρονα να αξιοποιήσουν την ικανότητα που έχουν να αντιλαμβάνονται ότι η ζωή έχει και άλλες σημαντικές διαστάσεις, πέρα από την υλική της διάσταση και να επιδιώξουν και το άυλο πνευματικό της περιεχόμενο που εντέλει καθορίζει και την υλική της υπόσταση.
Σε αντίθεση με ότι γινόταν μέχρι σήμερα, όπου οι πολίτες διδάσκονταν ότι υπάρχει μόνο μια δημοκρατία, η αντιπροσωπευτική- η οποία όμως έχει πια απομυθοποιηθεί ιδίως στα μάτια της νέας γενιάς- ή το πολύ η συμμετοχική –όπου όμως οι πολίτες μόνο ακούνε από τους «ειδικούς» χωρίς διαπραγμάτευση και αυτό το έχουν βαφτίσει συμμετοχή-υπάρχει και η δημοκρατία των κοινοτήτων που εφαρμόζεται εδώ και χιλιάδες χρόνια στα πλαίσια των αυτοχθόνων και είναι μια διαρκής άσκηση συνεχούς διαπραγμάτευσης και συμμετοχής. Οι αρχές των κοινοτήτων τους μπορεί να είναι παράδειγμα για τις νέες κοινότητες των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Εδώ ισχύουν στην καθημερινή πρακτική η αμοιβαιότητα, η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη και η διπλή υπόσταση των πολιτών(σαν ατομικότητες και σαν μέλη της κοινότητας). Εδώ η γνώση και η σοφία είναι μέσα τους, δεν καταγράφεται σε χαρτιά και υπολογιστές, αλλά μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Είναι «αποθηκευμένες» στον ίδιο τον λαό που τις βάζει σε εφαρμογή, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε χωρίς. Όλοι μαζί πετυχαίνουν ή όλοι μαζί αποτυχαίνουν κάποιες φορές. Αλλά μαθαίνουν και από τις αποτυχίες. Η οικονομία των ιθαγενικών κοινοτήτων είναι διανεμητική. Δεν συσσωρεύουν πλούτη και έτσι δεν υπάρχουν ζητιάνοι. Εξασφαλίζουν τη συμβίωση και δεν αφήνουν κανένα χωρίς μέσα επιβίωσης. Έχουν το δικό τους τρόπο διακυβέρνησης, τη δική τους γλώσσα και προσπαθούν να διατηρήσουν τις περιοχές και τον τόπο διαμονής τους χωρίς να τον λεηλατούν, με μια ηθική σεβασμού προς όλα τα όντα και τη Μάνα Γη. Για αυτό μιλάνε και για τα δικαιώματα της φύσης την οποία αντιμετωπίζουν σαν οντότητα και όχι σαν εμπόρευμα. Μιλάνε για ένα πολιτισμό της νέας οικουμενικότητας, με τις ανθρώπινες κοινότητες ενταγμένες αρμονικά στη φύση και τα οικοσυστήματα.
Όμως το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα έχει φέρει σε απόγνωση και τις κοινότητες των αυτοχθόνων, οι οποίες βλέπουν ότι μπαίνουν και αυτές σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως οι ανθρώπινες κοινότητες παντού. Οι ιθαγενείς του Αμαζονίου π.χ. αναφέρουν[2]: «Έχουμε απομακρυνθεί από τις βασικές αρχές μας, με αποτέλεσμα, όταν βρισκόμαστε σε αστικά κέντρα να είμαστε η εύκολη λεία και πέφτουμε στην παγίδα της οικονομικής δύναμης και του ατομικισμού. Έτσι λοιπόν παγιδευμένοι σε τέτοια δεσμά μετατρεπόμαστε σε πράκτορες αυτοκτονίας μέσα στα ίδια τα κοινωνικά μας συστήματα και τους πολιτισμούς μας. Η ντροπή του να είμαστε αυτοί που είμαστε, μας κάνει να αλλάζουμε σαν άτομα και προσπαθούμε να κάνουμε το ίδιο και στους άλλους. Απομακρυνόμαστε από το δικό μας κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό σύστημα, στο οποίο δεν επιτρέπεται ένα άτομο να εργάζεται και τη δουλειά του να καρπώνεται κάποιο άλλο. Εμείς όμως σήμερα εφαρμόζουμε μια μορφή κοινωνικών σχέσεων σύμφωνα με την οποία πολλοί νέοι μόνο για να κερδίσουν ένα μισθό, εγκαταλείπουν την κοινοτική ζωή και μετατρέπονται σε πράκτορες «ανάπτυξης». Σχεδόν όλοι εμείς στον Αμαζόνιο παράγουμε για την οικονομία της αγοράς και διαπραγματευόμαστε οι ίδιοι με αυτήν(την αγορά) την πώληση των προϊόντων μας. Αυτό έχει αδυνατίσει το σύστημα της αμοιβαιότητας στην παραγωγή, στην διανομή και στην κατανάλωση των προϊόντων, έχει αλλάξει προς το χειρότερο τη χρήση των φυσικών πόρων και τη μορφή της κοινωνικής μας σύνθεσης, και πάνω από όλα έχει αλλάξει τους ιδιοκτήτες των τροφών.»
Γι αυτό προτείνουν και για αυτούς αλλά και για όλον τον κόσμο, να αρχίσουμε να αναδεικνύουμε την κουλτούρα της κοινοτίστικης ζωής, να επικεντρωθούμε πάλι στον κοινοτισμό. Να επιστρέψουμε στην ευαισθησία προς τον ίδιο τον άνθρωπο, πράγμα που είναι μέρος της διαδικασίας ενοποίησης όχι μόνο των ανθρώπων, αλλά και των άλλων μορφών ύπαρξης. Αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε, όπως λένε και οι Ινδιάνοι Lakota, που ζουν ακόμα στη «ρεζέρβα» της Ντακότα στη Β.Αμερική, « Η Μάνα Γη θα φροντίσει να αυτοκαθαρισθεί», εξαφανίζοντας πιθανά τον άνθρωπο που την λεηλατεί.
Στην άλλη πλευρά της Υφηλίου, στην Αυστραλία, μια φυλή αυτοχθόνων, έχοντας απογοητευθεί από τις εξελίξεις με τον σύγχρονο άνθρωπο και βλέποντας ότι δεν υπάρχει μέλλον για τη κοινότητά τους, αποφάσισε να μην αναπαράγεται πλέον και σιγά –σιγά να εξαφανισθεί από τη γη που ζούσε στην έρημο της Αυστραλίας. Είναι πιθανά ένα παράδειγμα, όπου κάποιοι άνθρωποι αποφάσισαν να εξαφανισθούν για να αναρρώσει η Μάνα Γη.
Βέβαια οι θιασιώτες της ανάπτυξης όπως ο Ελον Μασκ της Tesla προτείνουν την μετακόμιση σε άλλον πλανήτη, πράγμα που ακόμα και μακροπρόθεσμα θα αφορά σε μια ελιτ τη ς ανθρωπότητας.
Όσοι όμως από μας –κυρίως απο τους «απο κάτω» της κοινωνικής πυραμίδας -θα αποφασίσουν να συνεχίσουν να ζουν σε αυτόν τον πλανήτη, θα χρειασθεί να αποκαταστήσουν τις συνθήκες ζωής κια τα πλανητικά και τοπικά οικοσυστήματα, απορρίπτοντας το φαντασιακό της «ανάπτυξης» και επιλέγοντας την κατεύθυνση της αποανάπτυξης και του κοινοτισμού. Θα χρειασθεί να δημιουργήσουμε και στις «αναπτυγμένες» κοινωνίες ένα νέο αξιακό σύστημα-νέες σημασίες και νοήματα- που θα διατρέχουν και θα καθορίζουν την καθημερινότητά μας.για μια αξιοβίωτη ζωή
Όσοι ασχολούμαστε ήδη με το πρόταγμα της αποανάπτυξης και του κοινοτισμού προσπαθούμε να κωδικοποιήσουμε ένα τέτοιο αξιακό σύστημα
Ευζωία αντί Ευημερία
Το buen vivir των Ιθαγενικών κοινοτήτων μπορούμε να το διατυπώσουμε στα ελληνικά με τον όρο ευζωία (το ευ ζειν των αρχαίων) δίνοντας το παρακάτω περιεχόμενο για τις σημερινές κοινότητες στον ελλαδικό/αιγιακό χώρο:
Χρησιμοποιούμε τον όρο «ευζωία» (ευ ζωή, καλή ζωή) για να τον ξεχωρίσουμε από τον όρο «ευημερία» (ευ ημέρα, καλή ημέρα) που χρησιμοποιείται σήμερα από όλους σαν στόχος της «ανάπτυξης». Άλλο να περνάς τη μέρα σου καλά, και άλλο να έχεις μια ποιότητα συνολικά σε όλη τη ζωή σου. Άλλο να νομίζεις ότι ήλθες στη ζωή για να τρέχεις, να δουλεύεις όσο γίνεται περισσότερο, να αποκτάς περισσότερα χρήματα για να καταναλώνεις όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες-εμπορεύματα, θεωρώντας-χωρίς να έχεις το χρόνο να σκεφθείς- ότι «ευημερείς» και άλλο να περιορίζεις τις καταναλωτικές σου ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας», να καταναλώνεις δηλαδή λιγότερους αλλά επαρκείς πόρους και ενέργεια, ζώντας μια καλύτερη συνολική ζωή, ανακαλύπτοντας την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων και έχοντας επαρκή χρόνο στη διάθεσή σου για αυτοανάπτυξη, αυτοπραγμάτωση και εμβάθυνση στα νοήματα της ζωής.
Κατευθυντήρια γραμμή για την ευζωία -αξιοβίοτη ζωή προτείνουμε τα οκτώ Ε:
Επιβράδυνση στον χρόνο . Αντί του σημερινού όλο και πιο γρήγορα και επιφανειακά: πιο αργά και σε βάθος!
Εγγύτητα στον χώρο. Αντί του όλο και πιο μεγάλα, του όλο και πιο μακριά και παγκοσμιοποιημένα: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης. Αντί του όλο και περισσότερα: ποιότητα, επάρκεια, λιγότερα είναι συνήθως αρκετά! Αντί μιας χρήσης και με ημερομηνία λήξης: καλύτερα και πιο γερά! αντί για το απρόσωπο του ομογενοποιημένου της μαζικής παραγωγής : πιο όμορφα και προσωπικά !
Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής. Αντί εμπορευματοποίησης και ωφελιμισμού, αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
Έξοδος από την αγορά . Αντί μόνον για όποιον έχει χρήματα μέσω της αγοράς: πιο δίκαια, για τον καθένα που το χρειάζεται, από τον καθένα που μπορεί!
Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών αγαθών και χρόνου. Αντί καταστροφής τόπων και Κοινών με «ανάπτυξή» τους, αντί αύξησης του εργάσιμου χρόνου, επανατοπικοποίηση, υποστήριξή τους και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες. Αντί της εξειδίκευσης και του μονοδιάστατου οικονομικού ατόμου, ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση. Αντί του όλο και πιο ανταγωνιστικά: συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
Το 8οκριτήριο προϋπόθεση για τα άλλα 7. Τα οκτώ Ε είναι χρήσιμα για την αλλαγή στην ατομική στάση και τον τρόπο ζωής μας, αλλά και σαν πυξίδα στη γενικότερη πολιτική κατεύθυνση και την οικονομία.
Η κομβική έννοια του Κοινοτισμού
Η έννοια της Κοινότητας και του Κοινοτισμού και η ιστορική τους διάσταση θα παίξει καθοριστικό ρόλο , ιδίως στο φαντασιακό των Ελλήνων «απο κάτω» στα επόμενα δύσκολα χρόνια για την επιβίωση. Αλλά ο σύγχρονος αναδυόμενος Κοινοτισμός δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο προς τα πίσω. Επιστροφή μεν στον Κοινοτισμό, αλλά...προς τα μπρος!
Δεν μπορεί να είναι επιλογή μας οι κοινότητες των προεστών και των κοτζαμπάσηδων της Τουρκοκρατίας, ούτε οι κοινότητες του προέδρου και του κοινοτικού συμβουλίου της νεοελληνικής πραγματικότητας μέχρι πριν καταργηθούν από τους νόμους « Καποδίστρια-Καλλικράτη».
Στο επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης λοιπόν δεν μπορεί η προοπτική να είναι πάλι το κεντρικό εθνικό κράτος, το οποίο έχει ξεπερασθεί από της συνθήκες της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού, αλλά η Κοινότητα των Κοινοτήτων με τη μορφή του ελευθεριακού ομοσπονδιακού Κοινοτισμού. Αυτού του είδους την κοινωνική οργάνωση προτείνουμε για τον 21ο αιώνα, ιδίως για τον κόσμο της Μεσογείου και των Βαλκανίων που μέχρι τώρα ήταν πάντα ένα «Ανατολικό Ζήτημα» για τους θεωρητικούς του κράτους και της πολιτικής οικονομίας του καπιταλισμού-σοσιαλισμού.
Ο Κοινοτισμός που προτείνουμε μπορεί να είναι ταυτόχρονα και «τοπικοποιημένος»(ιθαγενικός) και «οικουμενικός»(διεθνιστικός-κοσμοπολιτικός), με την έννοια ότι θα απορρίπτει «κάθε θεωρία που αγνοεί το ζωοδόχο παρελθόν λατρεύοντας ένα νέο τεχνο-μέλλον αλλά και κάθε δοξασία που εμμένει σε ένα ωραιοποιημένο παρελθόν εξορκίζοντας ένα σκοτεινό μέλλον» . Αυτή η σύνδεση του ιθαγενισμού με τον κοσμοπολιτισμό μπορεί να συμβεί και το απέδειξαν πρόσφατα το Ζαπατίστικο Κίνημα στο Μεξικόκαι το Κουρδικό Κίνημα στη Ροζάβα της Συρίας.
Ο κοινοτισμός και η άμεση δημοκρατία με την ομοσπονδιακή μορφή, αποτελεί σήμερα την ιδέα που μπορεί, όσο πιθανώς καμία άλλη, να εδαφικοποιήσει ταυτόχρονα σε τοπικό/γεωγραφικό αλλά και οικουμενικό/φαντασιακό επίπεδο την έννοια του κοινωνικού αυτοκαθορισμού.
Οι κοινοτικοί δεσμοί και σχέσεις σήμερα δεν στηρίζονται μόνο στην έννοια της χωρικής εγγύτητας-αν και αποτελεί βασική προϋπόθεση-αλλά διέπονται περισσότερο από τις κοινές πολιτισμικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες. Προς αυτή την κατεύθυνση ζητούμενο είναι να δημιουργηθούν εκείνοι οι κοινοτικοί δεσμοί-θεσμοί που θα βρίσκουν έδαφος στο κοινωνικό πεδίο και θα διαμορφώνουν σταδιακά και τη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Τον σημαντικότερο ρόλο σε αυτή την καθημερινή ύφανση-διαμόρφωση του κοινοτικού σχεδίου θα τον έχουν τα πρόσωπα. Τα πολύπλευρα-και όχι μονοδιάστατα- εκείνα υποκείμενα που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για δημιουργία και συμμετοχή σε κοινοτικά εγχειρήματα, τα οποία στη συνέχεια θα συμβάλλουν και στην μετεξέλιξή τους σε πρόσωπα του νέου κοινοτικού ανθρωπολογικού τύπου.
Κύκλοι προσώπων-πρωτοβουλίες πολιτών με αρχικές γενικές συμφωνίες ως προς τους σκοπούς και τα μέσα υλοποίησης, σε ανοιχτούς χώρους συνάντησης-συζήτησης για διεύρυνσή τους αλλά και παραπέρα διερεύνησης δυνατοτήτων, θα είναι ο εφαλτήρας για την από τα κάτω διαμόρφωση ενός προγράμματος υπέρβασης του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού και του κεντρικού αυταρχικού κράτους, προς την κατεύθυνση της Κοινότητας των Κοινοτήτων. Προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης συνελεύσεων και ανακλητών συμβουλίων σε επίπεδο υπαίθριας χωρικής κοινότητας, κοινότητας δρόμου ή τετραγώνου ή συνοικίας στις πόλεις, καθώς και δήμων ή περιφερειών.
Ένα τέτοιο Σύστημα Συμβουλίων (χωρικών ή θεματικών, στην αρχή με κύριο χαρακτηριστικό την αντίσταση στο υπάρχον και στη συνέχεια τη διαμόρφωση προγράμματος μετάβασης), καθώς θα αναπτύσσεται εξελισσόμενο από βαθμίδα σε βαθμίδα, θα αποτελέσει τον πολιτικό κορμό για τη μετάβαση σε μια κοινωνία της Κοινότητας των Κοινοτήτων και θα πρέπει να ενεργοποιήσει και να εμπλέξει όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στις διεργασίες του, ώστε το πρόγραμμα μετάβασης που θα αναπτύξει να είναι όσο γίνεται πιο αντιπροσωπευτικό.
Μια τέτοια δομή θα μπορούσε να εκφράσει την άμεση συμβουλιακή κοινωνική και οικολογική δημοκρατία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, έως ότου αυτή η δομή λειτουργώντας για μεγάλο διάστημα σαν δυαδική εξουσία προς το κεντρικό κράτος, μπορέσει να ολοκληρώσει τη διαμόρφωση ενός νέου Κοινωνικού Συμβολαίου και σε μια Συνταγματική Συνέλευση διακυρυχθεί η Δημοκρατική Συνομοσπονδιακή Κοινοπολιτεία σαν νέας μορφής κοινωνική οργάνωση.
Η Κοινότητα των Κοινοτήτων:
Μια από τις βασικές αντιλήψεις αυτοπροσδιορισμού των ιθαγενών λαών είναι η αντίληψή τους για τη «μάνα μας τη γη». Ο πλανήτης μας δεν είναι απλά και μόνο ένα σύνολο αδρανών υλικών και «φυσικών πόρων», που μπορούμε να εκμεταλλευόμαστε δωρεάν, αλλά είναι η ίδια η μάνα μας προς την οποία θα πρέπει να δείχνουμε σεβασμό. Να εμβαθύνουμε τη σχέση μας με όσα μας δίνουν ζωή και να ζούμε σε ισορροπία με τη φύση και τις υπόλοιπες μορφές ζωής, επιδιώκοντας την «καλή ζωή»(Vivir Bien).
Οι κοινότητες των αυτοχθόνων εργάζονται για να δημιουργήσουν τις υλικές και πνευματικές συνθήκες για να καθιερώσουν το Vivir Bien, το οποίο σημαίνει την αρμονική ζωή σε σταθερές κοινωνικές βάσεις. Το Vivir Bien είναι κάτι πολύ περισσότερο από την απλή ικανοποίηση των αναγκών ή την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, και βέβαια είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την ευημερία που στηρίζεται στη συσσώρευση αγαθών, όπως το αντιλαμβανόμαστε οι άνθρωποι του «αναπτυγμένου» κόσμου. Δεν μπορεί να εξομοιωθεί με την ανάπτυξη, αφού η ανάπτυξη, όπως την εννοεί ο δυτικός κόσμος, είναι ασύμβατη με τις αρχές και τις αξίες των ιθαγενών.
Στον «δικό μας» κόσμο μιλάμε σήμερα για ανάπτυξη, βιώσιμη ανάπτυξη, ήπια ανάπτυξη κ.λπ και τελευταία μάλιστα αρκετοί μιλάμε για από-ανάπτυξη. Η κοσμοθεωρία των αυτοχθόνων λαών δεν αναφέρεται στην έννοια της ανάπτυξης και τα παράγωγά της.
Στην ουσία για να καταλάβουμε τα πρότυπα ζωής των κοινοτήτων των αυτοχθόνων, θα πρέπει να κατανοήσουμε τον κοινοτικό τρόπο οργάνωσής τους, δηλαδή τη κοσμοθεωρία τους για τον κοινοτισμό. Οι αυτόχθονες της Αμερικής, από το βορά ως το νότο, μπορεί να έχουν διαφορετικές μορφές πολιτιστικής έκφρασης, όμως έχουν τον ίδιο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, ο οποίος στηρίζεται στις κοινότητες. Η καθημερινότητα δε των κοινοτήτων τους καθορίζεται όχι μόνο από τις κοινοτικές κοινωνικές τους σχέσεις, αλλά και από τις στενές σχέσεις που έχουν με τη ζωή σαν φαινόμενο.
Τα έθνη π.χ. των Αϋμαρά(Aymara) και των Κέτσουα(Quechua)[1] πιστεύουν ότι τα πάντα έχουν δύο πηγές: την κοσμική ενέργεια(ο πατέρας του σύμπαντος Pachakama) και την δύναμη της μάνας γης(η μητέρα γη Pachamama). Από αυτά τα δύο γεννιέται κάθε μορφή ύπαρξης. Αυτό σημαίνει ότι για αυτές τις φυλές η επιδίωξη της ισορροπίας μεταξύ του άνδρα(Chahca) και της γυναίκας(Warmi) έχει ιερή προέλευση. Είναι βασικό στοιχείο της καθημερινής πνευματικότητάς τους και όχι μόνο ανάγκη της κοινωνικής τους σχέσης. Αν δεν μπορούν να αποκαταστήσουν αυτή την ισορροπία, δε μπορούν να πραγματοποιήσουν καμιά σοβαρή αλλαγή στη ζωή τους.
Από την κοσμοθεωρία τους αυτή προέρχεται και η αντίληψή τους ότι το σύμπαν είναι ενωμένο και ενιαίο και άρα υπάρχει μια αλληλεξάρτηση μεταξύ των στοιχείων του, ζωντανών ή μη ζωντανών. Υπάρχει κατεξοχήν αλληλεξάρτηση ανάμεσα στους ανθρώπους. Εφαρμόζοντας αυτή την αλληλεξάρτηση στα πλαίσια των κοινοτήτων τους, όχι μόνο δεν εξαφανίζουν το άτομο, αλλά το αναδεικνύουν σαν ολόπλευρα αναπτυγμένο άτομο, με όλες τις δεξιότητες και ικανότητες που το έχει προικίσει η φύση. Επιδιώκουν δηλαδή την ισορροπία μεταξύ της ατομικότητας και της κοινότητας. Οι όροι “inach” ή “inaj” των Αϋμαρά π.χ. σημαίνουν το «σημείο συνάντησης» μεταξύ του επιμέρους και του συνόλου.
Επίσης αποδέχονται ότι στη ζωή υπάρχουν κάθε φορά περισσότερες εναλλακτικές επιλογές από ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ. Προβάλλοντάς το αυτό στην καθημερινή ζωή των κοινοτήτων τους, το επεκτείνουν και στα καθημερινά ατομικά ή κοινοτικά προβλήματα ψάχνοντας για περισσότερες από μια λύση. Οι επιλογές τους ξεπροβάλλουν μέσα από τις επιλογές που κάνει η ίδια η φύση για τη ζωή. Αυτή την πρόταση κάνουν και για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων που έχει η ανθρωπότητα σήμερα. Και των κοινωνικών προβλημάτων στο εσωτερικό των χωρών, αλλά και των ζωτικών προβλημάτων των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Προτείνουν δηλαδή το δικό τους πολιτισμικό πρότυπο που είναι ο κοινοτισμός.
Ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος σε παγκόσμιο επίπεδο σήμερα νοιώθει ότι γύρω του υπάρχει μοναξιά και έλλειψη αρμονίας. Ότι υπάρχει ένα κενό μέσα και έξω του. Έχουν αλλοτριωθεί πολλές πλευρές της ζωής του, είτε αυτές είναι προσωπικές, είτε οικογενειακές, είτε κοινωνικές. Είναι μια συλλογική αλλοτρίωση που έχει εξαλείψει την ευαισθησία και το σεβασμό προς ότι τον περιβάλει. Ζει στα πλαίσια ενός πολιτισμού που κάθε άλλο παρά ευτυχισμένο τον κάνει, μέσα στην ανεξέλεγκτη βία που έχει γίνει απειλή και για την ανθρώπινη και για τις άλλες μορφές ζωής. Για να ανασυνθέσει τη ζωή του λοιπόν ο σύγχρονος άνθρωπος, θα χρειασθεί να αναλάβει δράση σε όλα τα επίπεδα, τα τοπικά, τα εθνικά , τα διεθνή. Να αποκτήσει μια συνείδηση που θα κατανοήσει την ανάγκη για πλησίασμα του ενός από τον άλλο και θα επιδιώξει την ατομική «καλή ζωή» στηριγμένη στη συλλογικότητα και τον κοινοτισμό.
Σε αυτή την διαδικασία αλλαγής συνείδησης δεν υπάρχει ένα πρώτο βήμα και μετά ένα δεύτερο κ.λπ., αλλά μια συνεχής αλληλεπίδραση μέσα από την έκφραση και εξωτερίκευση των στοχασμών του καθενός και την γένεση αντιδράσεων από τους άλλους. Αν αυτή η αλληλεπίδραση γίνει καθημερινή πρακτική, τότε μπορεί να υπάρξει προχώρημα όλων μέσα από την ανταλλαγή των απόψεων και την συνεύρεση μεταξύ των ανθρώπων. Όλοι οι άνθρωποι θα χρειασθεί να σταματήσουν κάποια στιγμή, να κοιτάξουν προς τα πίσω, και γυρίζοντας προς τα μπρος να αναρωτηθούν για το πώς έχουν γίνει και πως αισθάνονται. Για το πώς θα βαδίσουν στη συνέχεια. Θα έχουν μια καλύτερη ζωή αν συνεχίζουν να επιδιώκουν τη συσσώρευση οικονομικού πλούτου και την κυριαρχία του ενός πάνω στους άλλους; Ή θα αναζητήσουν την αρμονία και την ισορροπία στα πλαίσια μιας ποιοτικής ζωής; Αυτό θα χρειασθεί να γίνει όχι μόνο στα πλαίσια των αυτόχθονων λαών, όπως λένε, αλλά στη ζωή στο σύνολό της, γιατί σήμερα αυτή βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να προχωρήσουν από δω και πέρα όχι μόνο με τη λογική, αλλά παρατηρώντας και αναζητώντας λύσεις στην βιοποικιλότητα που υπάρχει στη φύση. Ταυτόχρονα να αξιοποιήσουν την ικανότητα που έχουν να αντιλαμβάνονται ότι η ζωή έχει και άλλες σημαντικές διαστάσεις, πέρα από την υλική της διάσταση και να επιδιώξουν και το άυλο πνευματικό της περιεχόμενο που εντέλει καθορίζει και την υλική της υπόσταση.
Σε αντίθεση με ότι γινόταν μέχρι σήμερα, όπου οι πολίτες διδάσκονταν ότι υπάρχει μόνο μια δημοκρατία, η αντιπροσωπευτική- η οποία όμως έχει πια απομυθοποιηθεί ιδίως στα μάτια της νέας γενιάς- ή το πολύ η συμμετοχική –όπου όμως οι πολίτες μόνο ακούνε από τους «ειδικούς» χωρίς διαπραγμάτευση και αυτό το έχουν βαφτίσει συμμετοχή-υπάρχει και η δημοκρατία των κοινοτήτων που εφαρμόζεται εδώ και χιλιάδες χρόνια στα πλαίσια των αυτοχθόνων και είναι μια διαρκής άσκηση συνεχούς διαπραγμάτευσης και συμμετοχής. Οι αρχές των κοινοτήτων τους μπορεί να είναι παράδειγμα για τις νέες κοινότητες των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Εδώ ισχύουν στην καθημερινή πρακτική η αμοιβαιότητα, η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη και η διπλή υπόσταση των πολιτών(σαν ατομικότητες και σαν μέλη της κοινότητας). Εδώ η γνώση και η σοφία είναι μέσα τους, δεν καταγράφεται σε χαρτιά και υπολογιστές, αλλά μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Είναι «αποθηκευμένες» στον ίδιο τον λαό που τις βάζει σε εφαρμογή, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε χωρίς. Όλοι μαζί πετυχαίνουν ή όλοι μαζί αποτυχαίνουν κάποιες φορές. Αλλά μαθαίνουν και από τις αποτυχίες. Η οικονομία των ιθαγενικών κοινοτήτων είναι διανεμητική. Δεν συσσωρεύουν πλούτη και έτσι δεν υπάρχουν ζητιάνοι. Εξασφαλίζουν τη συμβίωση και δεν αφήνουν κανένα χωρίς μέσα επιβίωσης. Έχουν το δικό τους τρόπο διακυβέρνησης, τη δική τους γλώσσα και προσπαθούν να διατηρήσουν τις περιοχές και τον τόπο διαμονής τους χωρίς να τον λεηλατούν, με μια ηθική σεβασμού προς όλα τα όντα και τη Μάνα Γη. Για αυτό μιλάνε και για τα δικαιώματα της φύσης την οποία αντιμετωπίζουν σαν οντότητα και όχι σαν εμπόρευμα. Μιλάνε για ένα πολιτισμό της νέας οικουμενικότητας, με τις ανθρώπινες κοινότητες ενταγμένες αρμονικά στη φύση και τα οικοσυστήματα.
Όμως το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα έχει φέρει σε απόγνωση και τις κοινότητες των αυτοχθόνων, οι οποίες βλέπουν ότι μπαίνουν και αυτές σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως οι ανθρώπινες κοινότητες παντού. Οι ιθαγενείς του Αμαζονίου π.χ. αναφέρουν[2]: «Έχουμε απομακρυνθεί από τις βασικές αρχές μας, με αποτέλεσμα, όταν βρισκόμαστε σε αστικά κέντρα να είμαστε η εύκολη λεία και πέφτουμε στην παγίδα της οικονομικής δύναμης και του ατομικισμού. Έτσι λοιπόν παγιδευμένοι σε τέτοια δεσμά μετατρεπόμαστε σε πράκτορες αυτοκτονίας μέσα στα ίδια τα κοινωνικά μας συστήματα και τους πολιτισμούς μας. Η ντροπή του να είμαστε αυτοί που είμαστε, μας κάνει να αλλάζουμε σαν άτομα και προσπαθούμε να κάνουμε το ίδιο και στους άλλους. Απομακρυνόμαστε από το δικό μας κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό σύστημα, στο οποίο δεν επιτρέπεται ένα άτομο να εργάζεται και τη δουλειά του να καρπώνεται κάποιο άλλο. Εμείς όμως σήμερα εφαρμόζουμε μια μορφή κοινωνικών σχέσεων σύμφωνα με την οποία πολλοί νέοι μόνο για να κερδίσουν ένα μισθό, εγκαταλείπουν την κοινοτική ζωή και μετατρέπονται σε πράκτορες «ανάπτυξης». Σχεδόν όλοι εμείς στον Αμαζόνιο παράγουμε για την οικονομία της αγοράς και διαπραγματευόμαστε οι ίδιοι με αυτήν(την αγορά) την πώληση των προϊόντων μας. Αυτό έχει αδυνατίσει το σύστημα της αμοιβαιότητας στην παραγωγή, στην διανομή και στην κατανάλωση των προϊόντων, έχει αλλάξει προς το χειρότερο τη χρήση των φυσικών πόρων και τη μορφή της κοινωνικής μας σύνθεσης, και πάνω από όλα έχει αλλάξει τους ιδιοκτήτες των τροφών.»
Γι αυτό προτείνουν και για αυτούς αλλά και για όλον τον κόσμο, να αρχίσουμε να αναδεικνύουμε την κουλτούρα της κοινοτίστικης ζωής, να επικεντρωθούμε πάλι στον κοινοτισμό. Να επιστρέψουμε στην ευαισθησία προς τον ίδιο τον άνθρωπο, πράγμα που είναι μέρος της διαδικασίας ενοποίησης όχι μόνο των ανθρώπων, αλλά και των άλλων μορφών ύπαρξης. Αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε, όπως λένε και οι Ινδιάνοι Lakota, που ζουν ακόμα στη «ρεζέρβα» της Ντακότα στη Β.Αμερική, « Η Μάνα Γη θα φροντίσει να αυτοκαθαρισθεί», εξαφανίζοντας πιθανά τον άνθρωπο που την λεηλατεί.
Στην άλλη πλευρά της Υφηλίου, στην Αυστραλία, μια φυλή αυτοχθόνων, έχοντας απογοητευθεί από τις εξελίξεις με τον σύγχρονο άνθρωπο και βλέποντας ότι δεν υπάρχει μέλλον για τη κοινότητά τους, αποφάσισε να μην αναπαράγεται πλέον και σιγά –σιγά να εξαφανισθεί από τη γη που ζούσε στην έρημο της Αυστραλίας. Είναι πιθανά ένα παράδειγμα, όπου κάποιοι άνθρωποι αποφάσισαν να εξαφανισθούν για να αναρρώσει η Μάνα Γη.
Βέβαια οι θιασιώτες της ανάπτυξης όπως ο Ελον Μασκ της Tesla προτείνουν την μετακόμιση σε άλλον πλανήτη, πράγμα που ακόμα και μακροπρόθεσμα θα αφορά σε μια ελιτ τη ς ανθρωπότητας.
Όσοι όμως από μας –κυρίως απο τους «απο κάτω» της κοινωνικής πυραμίδας -θα αποφασίσουν να συνεχίσουν να ζουν σε αυτόν τον πλανήτη, θα χρειασθεί να αποκαταστήσουν τις συνθήκες ζωής κια τα πλανητικά και τοπικά οικοσυστήματα, απορρίπτοντας το φαντασιακό της «ανάπτυξης» και επιλέγοντας την κατεύθυνση της αποανάπτυξης και του κοινοτισμού. Θα χρειασθεί να δημιουργήσουμε και στις «αναπτυγμένες» κοινωνίες ένα νέο αξιακό σύστημα-νέες σημασίες και νοήματα- που θα διατρέχουν και θα καθορίζουν την καθημερινότητά μας.για μια αξιοβίωτη ζωή
Όσοι ασχολούμαστε ήδη με το πρόταγμα της αποανάπτυξης και του κοινοτισμού προσπαθούμε να κωδικοποιήσουμε ένα τέτοιο αξιακό σύστημα
Ευζωία αντί Ευημερία
Το buen vivir των Ιθαγενικών κοινοτήτων μπορούμε να το διατυπώσουμε στα ελληνικά με τον όρο ευζωία (το ευ ζειν των αρχαίων) δίνοντας το παρακάτω περιεχόμενο για τις σημερινές κοινότητες στον ελλαδικό/αιγιακό χώρο:
Χρησιμοποιούμε τον όρο «ευζωία» (ευ ζωή, καλή ζωή) για να τον ξεχωρίσουμε από τον όρο «ευημερία» (ευ ημέρα, καλή ημέρα) που χρησιμοποιείται σήμερα από όλους σαν στόχος της «ανάπτυξης». Άλλο να περνάς τη μέρα σου καλά, και άλλο να έχεις μια ποιότητα συνολικά σε όλη τη ζωή σου. Άλλο να νομίζεις ότι ήλθες στη ζωή για να τρέχεις, να δουλεύεις όσο γίνεται περισσότερο, να αποκτάς περισσότερα χρήματα για να καταναλώνεις όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες-εμπορεύματα, θεωρώντας-χωρίς να έχεις το χρόνο να σκεφθείς- ότι «ευημερείς» και άλλο να περιορίζεις τις καταναλωτικές σου ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας», να καταναλώνεις δηλαδή λιγότερους αλλά επαρκείς πόρους και ενέργεια, ζώντας μια καλύτερη συνολική ζωή, ανακαλύπτοντας την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων και έχοντας επαρκή χρόνο στη διάθεσή σου για αυτοανάπτυξη, αυτοπραγμάτωση και εμβάθυνση στα νοήματα της ζωής.
Κατευθυντήρια γραμμή για την ευζωία -αξιοβίοτη ζωή προτείνουμε τα οκτώ Ε:
Επιβράδυνση στον χρόνο . Αντί του σημερινού όλο και πιο γρήγορα και επιφανειακά: πιο αργά και σε βάθος!
Εγγύτητα στον χώρο. Αντί του όλο και πιο μεγάλα, του όλο και πιο μακριά και παγκοσμιοποιημένα: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης. Αντί του όλο και περισσότερα: ποιότητα, επάρκεια, λιγότερα είναι συνήθως αρκετά! Αντί μιας χρήσης και με ημερομηνία λήξης: καλύτερα και πιο γερά! αντί για το απρόσωπο του ομογενοποιημένου της μαζικής παραγωγής : πιο όμορφα και προσωπικά !
Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής. Αντί εμπορευματοποίησης και ωφελιμισμού, αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
Έξοδος από την αγορά . Αντί μόνον για όποιον έχει χρήματα μέσω της αγοράς: πιο δίκαια, για τον καθένα που το χρειάζεται, από τον καθένα που μπορεί!
Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών αγαθών και χρόνου. Αντί καταστροφής τόπων και Κοινών με «ανάπτυξή» τους, αντί αύξησης του εργάσιμου χρόνου, επανατοπικοποίηση, υποστήριξή τους και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες. Αντί της εξειδίκευσης και του μονοδιάστατου οικονομικού ατόμου, ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση. Αντί του όλο και πιο ανταγωνιστικά: συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
Το 8οκριτήριο προϋπόθεση για τα άλλα 7. Τα οκτώ Ε είναι χρήσιμα για την αλλαγή στην ατομική στάση και τον τρόπο ζωής μας, αλλά και σαν πυξίδα στη γενικότερη πολιτική κατεύθυνση και την οικονομία.
Η κομβική έννοια του Κοινοτισμού
Η έννοια της Κοινότητας και του Κοινοτισμού και η ιστορική τους διάσταση θα παίξει καθοριστικό ρόλο , ιδίως στο φαντασιακό των Ελλήνων «απο κάτω» στα επόμενα δύσκολα χρόνια για την επιβίωση. Αλλά ο σύγχρονος αναδυόμενος Κοινοτισμός δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο προς τα πίσω. Επιστροφή μεν στον Κοινοτισμό, αλλά...προς τα μπρος!
Δεν μπορεί να είναι επιλογή μας οι κοινότητες των προεστών και των κοτζαμπάσηδων της Τουρκοκρατίας, ούτε οι κοινότητες του προέδρου και του κοινοτικού συμβουλίου της νεοελληνικής πραγματικότητας μέχρι πριν καταργηθούν από τους νόμους « Καποδίστρια-Καλλικράτη».
Στο επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης λοιπόν δεν μπορεί η προοπτική να είναι πάλι το κεντρικό εθνικό κράτος, το οποίο έχει ξεπερασθεί από της συνθήκες της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού, αλλά η Κοινότητα των Κοινοτήτων με τη μορφή του ελευθεριακού ομοσπονδιακού Κοινοτισμού. Αυτού του είδους την κοινωνική οργάνωση προτείνουμε για τον 21ο αιώνα, ιδίως για τον κόσμο της Μεσογείου και των Βαλκανίων που μέχρι τώρα ήταν πάντα ένα «Ανατολικό Ζήτημα» για τους θεωρητικούς του κράτους και της πολιτικής οικονομίας του καπιταλισμού-σοσιαλισμού.
Ο Κοινοτισμός που προτείνουμε μπορεί να είναι ταυτόχρονα και «τοπικοποιημένος»(ιθαγενικός) και «οικουμενικός»(διεθνιστικός-κοσμοπολιτικός), με την έννοια ότι θα απορρίπτει «κάθε θεωρία που αγνοεί το ζωοδόχο παρελθόν λατρεύοντας ένα νέο τεχνο-μέλλον αλλά και κάθε δοξασία που εμμένει σε ένα ωραιοποιημένο παρελθόν εξορκίζοντας ένα σκοτεινό μέλλον» . Αυτή η σύνδεση του ιθαγενισμού με τον κοσμοπολιτισμό μπορεί να συμβεί και το απέδειξαν πρόσφατα το Ζαπατίστικο Κίνημα στο Μεξικόκαι το Κουρδικό Κίνημα στη Ροζάβα της Συρίας.
Ο κοινοτισμός και η άμεση δημοκρατία με την ομοσπονδιακή μορφή, αποτελεί σήμερα την ιδέα που μπορεί, όσο πιθανώς καμία άλλη, να εδαφικοποιήσει ταυτόχρονα σε τοπικό/γεωγραφικό αλλά και οικουμενικό/φαντασιακό επίπεδο την έννοια του κοινωνικού αυτοκαθορισμού.
Οι κοινοτικοί δεσμοί και σχέσεις σήμερα δεν στηρίζονται μόνο στην έννοια της χωρικής εγγύτητας-αν και αποτελεί βασική προϋπόθεση-αλλά διέπονται περισσότερο από τις κοινές πολιτισμικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες. Προς αυτή την κατεύθυνση ζητούμενο είναι να δημιουργηθούν εκείνοι οι κοινοτικοί δεσμοί-θεσμοί που θα βρίσκουν έδαφος στο κοινωνικό πεδίο και θα διαμορφώνουν σταδιακά και τη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Τον σημαντικότερο ρόλο σε αυτή την καθημερινή ύφανση-διαμόρφωση του κοινοτικού σχεδίου θα τον έχουν τα πρόσωπα. Τα πολύπλευρα-και όχι μονοδιάστατα- εκείνα υποκείμενα που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για δημιουργία και συμμετοχή σε κοινοτικά εγχειρήματα, τα οποία στη συνέχεια θα συμβάλλουν και στην μετεξέλιξή τους σε πρόσωπα του νέου κοινοτικού ανθρωπολογικού τύπου.
Κύκλοι προσώπων-πρωτοβουλίες πολιτών με αρχικές γενικές συμφωνίες ως προς τους σκοπούς και τα μέσα υλοποίησης, σε ανοιχτούς χώρους συνάντησης-συζήτησης για διεύρυνσή τους αλλά και παραπέρα διερεύνησης δυνατοτήτων, θα είναι ο εφαλτήρας για την από τα κάτω διαμόρφωση ενός προγράμματος υπέρβασης του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού και του κεντρικού αυταρχικού κράτους, προς την κατεύθυνση της Κοινότητας των Κοινοτήτων. Προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης συνελεύσεων και ανακλητών συμβουλίων σε επίπεδο υπαίθριας χωρικής κοινότητας, κοινότητας δρόμου ή τετραγώνου ή συνοικίας στις πόλεις, καθώς και δήμων ή περιφερειών.
Ένα τέτοιο Σύστημα Συμβουλίων (χωρικών ή θεματικών, στην αρχή με κύριο χαρακτηριστικό την αντίσταση στο υπάρχον και στη συνέχεια τη διαμόρφωση προγράμματος μετάβασης), καθώς θα αναπτύσσεται εξελισσόμενο από βαθμίδα σε βαθμίδα, θα αποτελέσει τον πολιτικό κορμό για τη μετάβαση σε μια κοινωνία της Κοινότητας των Κοινοτήτων και θα πρέπει να ενεργοποιήσει και να εμπλέξει όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στις διεργασίες του, ώστε το πρόγραμμα μετάβασης που θα αναπτύξει να είναι όσο γίνεται πιο αντιπροσωπευτικό.
Μια τέτοια δομή θα μπορούσε να εκφράσει την άμεση συμβουλιακή κοινωνική και οικολογική δημοκρατία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, έως ότου αυτή η δομή λειτουργώντας για μεγάλο διάστημα σαν δυαδική εξουσία προς το κεντρικό κράτος, μπορέσει να ολοκληρώσει τη διαμόρφωση ενός νέου Κοινωνικού Συμβολαίου και σε μια Συνταγματική Συνέλευση διακυρυχθεί η Δημοκρατική Συνομοσπονδιακή Κοινοπολιτεία σαν νέας μορφής κοινωνική οργάνωση.
Η Κοινότητα των Κοινοτήτων:
- Κοινότητες υπαίθρου με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας(Σ.Κ.). Δέκα τέτοιες κοινότητες αποτελούν έναν υπαίθριο Δήμο
- Αστικές Κοινότητες με βάση τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή οικοδομικού τετραγώνου με Σ.Κ.
- Κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη Συνέλευση Γειτονιάς(Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο(Σ.Σ.).
- Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου(Σ.Δ).
- Τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης: Τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χωρικής Ενότητας για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδική Κοινοπολιτεία της επικράτειας
- Αυτό το Σύστημα συμβουλίων( ΣΣ )θα αποτελέσει τον πολιτικό κορμό για τη μετάβαση σε μια κοινωνία της Κοινότητας των Κοινοτήτων
Comments
Post a Comment